Իր ծառայանիով շրջապատված զբոսնելով մարզերի տաճարներով և խրախուսելով պատարագն առանց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի անունը հիշատակելու պատարագ մատուցող կարգալույծներին ու հուդաներին, Փաշինյանը որոշեց այս անգամ պղծել և կեղծ քաղաքական հաշվեպարզումների դաշտ դարձնել արդեն մայրաքաղաքի տաճարներից մեկը, հուսալիության համար հեղեղելով ողջ շրջակայքն ու բուն եկեղեցին իր հավատարիմ ցերբերներով։ Այն, ինչ տեղի ունեցավ Երևանի Սուրբ Սարգիս եկեղեցում կիրակնօրյա պատարագի ժամանակ, հավանաբար բոլորն են տեսել ու լսել:
«ԱՅՍՕՐ՝ ՆՈՅԵՄԲԵՐԻ 30-ԻՆ, ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԳԻՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ ՊԱՏԱՐԱԳԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ես, Հայկ Դորունցը և մի խումբ քաղաքացիներ հնչեցրել ենք Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Գարեգին Երկրորդի անունը պատարագի այն հատվածում, որտեղ պետք է հնչեր նրա անունը, բայց չի հնչել, զեղչվել է, քանի որ 385 եկեղեցի, մոտ 150 հազար Հայ առաքելական եկեղեցու հետևորդ հանձնածը պատարագաքննել է»,- գրել է ռեժիսոր Հովհաննես Իշխանյանը:
Հենց նրան, Հայկ Դորունցի հետ միասին, դրանից անմիջապես հետո ոստիկանները բռնի ուժով դուրս բերեցին եկեղեցուց և նստեցրին իրենց մեքենան։ Հայկ Դորունցն այն նույն երիտասարդն է, որը մեկ ամիս առաջ առճակատ ասաց կարգալույծ Ստեփան Ասատրյանին, որ նա իրավունք չունի պատարագ մատուցել։ Հենց նրա բերանը ոստիկանները փակեցին ու դուրս բերեցին Հովհաննավանք եկեղեցուց։
…Մեծագույն ցանկություն է առաջանում հերթական անգամ գրել. «Եթե մի քանի տարի առաջ որևէ մեկն ասեր, որ միայն Կաթողիկոսի անունը հիշատակելու համար Երևանում ինչ-որ մեկին քարշ տալով դուրս են բերելու եկեղեցուց, այդ ասողը ծիծաղի առարկա կդառնար…»։ Բայց այդ «եթե մի քանի տարի առաջ…»-ի առիթներն արդեն չափազանց շատ են, և ստորադասական եղանակով գրելն արդեն ծայրաստիճան անտեղի է. ունենք այն, ինչ ունենք։ Այսօր անհամեմատ ավելի կարևոր է ոչ թե նոստալգիկ հեծեծանքը, այլ պայքարը հանուն այն բանի, որ ևս մեկ տարի հետո չսարսափենք նրանից, ինչն այսօր դեռևս անհավանական է թվում շատերին: Օրինակ՝ Հայաստանում թուրքական մզկիթների կառուցումից։
Քանզի այն ամենը, ինչ անում է իշխանության ղեկին գտնվող այս բազմադեմ չարիքը, անշուշտ, շատ ավելի լայն ռազմավարական նպատակներ ունի, քան պարզապես Կաթողիկոսի անունը չհիշատակելը կամ նույնիսկ Գարեգին Բ-ին հրաժարական պարտադրելը։ Այն, ինչ նրանք արեցին Արցախի հետ, փաստացի թուրքացնելով հայկական երկրամասը, այն, ինչ նրանք արեցին պետական և հասարակական բոլոր ինստիտուտների հետ, պղծելով, փլուզելով երկիրը և վերածելով նախկինում եղածի ավերակների, կասկած չի թողնում նրանց խորքային նպատակների հարցում։
Նիկոլը դեպի իր գլխավոր նպատակ է գնում հետևողականորեն. մեկը մյուսի հետևից տաճարները պղծվում են ոչ միայն անաստվածների, պառակտիչների և ցինիկների ներկայությամբ, այլև այն մարդկանց մեջ հանկարծակի արթնացած «Տիրոջ հանդեպ հավատքի» շինծուությամբ, կեղծավորությամբ, որոնք երբեք աստվածավախ չեն եղել և վերջին մի քանի տարիներին գործել են հնարավոր ու անհնար բոլոր մեղքերը։ Նրանք ցուցադրաբար մարտահրավեր են նետում ճշմարիտ հավատացյալներին, փորձելով պատասխան արձագանք սադրել և ագրեսիայով, վախով, տեռորով վերածել Աստծո տաճարը բախումների և ընդհարումների սովորական հարթակի՝ ոստիկանության պարտադիր բռնությամբ։
ՆԻԿՈԼԸ ՁԳՏՈՒՄ Է ՈՉ ՄԻԱՅՆ ՃԱՆԿԵԼ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ իրեն դեռևս դիմադրող ազգային վերջին ինստիտուտի նկատմամբ, գիտակցելով դրա բացառիկ նշանակությունը ազգի և հայոց պետության համար։ Նա ոչ միայն ձգտում է ոչնչացնել անաղարտության, սրբության և իսկական հայկական ոգու վերջին կղզյակը։ Նրան անհրաժեշտ է աղտեղությամբ, մեղսավորությամբ, ապականությամբ, չարիքով լցնել ազգային գլխավոր սրբավայրերը, տաճարներից արմատախիլ անել ամեն աստվածայինը, վերածել դրանք սովորական, մյուսներից ոչնչով չտարբերվող տարածքների, պարզապես շինությունների, որտեղ կատարվում են իր կողմից գրաքննության ենթարկված պատարագներ ու ամենօրյա կրոնական ծեսեր ու արարողություններ։
Նա ցանկանում է ոչնչացնել Հավատքի մեծ խորհուրդը. անհասանելի և, հետևաբար, առանձնակի ատելի իր ու իր նման ողորմելի արարածների համար, որոնք մտահոգված են լոկ նրանով, թե ոնց լցնեն քսակն ու որկորը: Որովհետև նա հենց այդպիսին է տեսնում իր չարաբաստիկ «իրական» Հայաստանը՝ սեփական նսեմ պահանջմունքներին համապատասխան, հոգևորությունից ու սրբությունից զուրկ և տարածաշրջանային խաչմերուկներում ու թուրքական հետնաբակերում հետամնաց քարավանատան վերածված։
Սրանում է ամփոփված «պատմական» Հայաստանի և թուրքական ոհմակի հորինած «իրական» Հայաստանի դիմակայության ողջ խորքային էությունը։ Դրան խանգարում էին Արցախը, Արարատը, Ցեղասպանության նահատակների հիշատակը, Ազգային-ազատագրական շարժումն ու հայ ժողովրդի հաղթանակը Արցախյան առաջին ազատամարտում, հզոր Ազգ-Բանակը, հաղթանակած գեներալներն ու մարտիկները, ազգային արժեքներն ու հայկական ոգին: Նա ոչնչացրեց այդ ամենը. կամ գուցե իրեն է թվում, թե ոչնչացրել է, և որոշեց, որ եկել է Եկեղեցու հերթը։
Բանտախուց նետելով բարձրագույն հոգևորականության ամենավառ ու տոկուն ներկայացուցիչներին, իր կողմը գրավելով հավատքն ու սեփական կոչումը ուրացած դավաճաններին՝ նա այժմ փորձում է կոտրել դիմադրության վերջին, ինչպես իրեն է թվում, պատվարը: Եվ դա նրան ակնհայտորեն չի հաջողվում, որովհետև միշտ էլ գտնվում են ու կգտնվեն մարդիկ, որոնք երբեք չեն համակերպվի ոչ մի պրագմատիկ հաշվարկի հետ, չեն համակերպվի Արցախի կորստի հետ և թույլ չեն տա Հայաստանի կորուստը։
Նա կարող է ստիպել էլի պատարագներ անցկացնել երկրի տարբեր մարզերի տարբեր եկեղեցիներում, կարող է նորից ձևանալ խորին հավատացյալ և սրբապղծություն գործել, կարող է իր շուրջը հավաքել անաստվածների և դավաճանների իր նողկալի շքախմբի մնացած անդամներին… Բայց նրա ճանապարհին միշտ կլինեն նրանք, ովքեր կգոռան Կաթողիկոսի արգելված անունը և նրանց երեսին ճշմարտությունը կասեն իրենց՝ ողորմելի դավաճանների մասին, որոնք ողջ ուժով ջանում են ուժեղ ու վստահ երևալ։
Ի ԴԵՊ, ԵՐԵՎԱՆՈՒՄ ԱՆՑԱԾ ԺԱՄԵՐԳՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ ԳՐԵԹԵ ՄԻԱԺԱՄԱՆԱԿ պատարագ էր մատուցվում Կոստանդնուպոլսի (Ստամբուլ) Սուրբ Աստվածածին Հայոց պատրիարքական եկեղեցում՝ Հռոմի Պապի մասնակցությամբ: Այդ պատարագի ընթացքում Հռոմի Պապը ողջույնի խոսք հղեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Բ-ին: Բնականաբար, ոչ ոք չփակեց նրա բերանը և դուրս չհանեց տաճարից։ Այս օրվան էլ հասանք, ինչպես ասում են, որ նման համեմատություններ անենք…
«Կոչս է բոլոր գրողներին, ռեժիսորներին, նկարիչներին, քանդակագործներին, երաժիշտներին, մշակութային գործիչներին ու գիտնականներին կոշտ արձագանքել այս գրաքննությանը: Ինչպես նաև իրավապշտպանները, հասարակական ու քաղաքական գործիչները, ցուցաբերեք 0 հանդուրժողականություն պատարագ գրաքննելու կապակցությամբ: …Ուրեմն ցանկացած հավատացյալ ինքը պիտի ստանձնի իր եկեղեցու պաշտպանությունը… Չերկմտեք, չերկնչեք, չվախենաք: 5000 հոգու խաբելով, սպանելով Արցախը հանձնածները շատ չնչին են, որ ձեզ վախ ներշնչեն»,- գրել է Հովհաննես Իշխանյանը:
Պետք է դիմադրեն ոչ միայն առանձին անհատները, որպեսզի հետո մենք հպարտանանք և հիանանք նրանց արարքներով ու հավասարեցնենք նրանց գրեթե հերոսների: Փառք ու պատիվ անհատներին, որոնք թույլ չեն տալիս վերջնականապես թաղել մեր արժանապատվությունն ու պատիվը, բայց դիմադրությունը պետք է ընդլայնվի, ուժգնանա և դառնա համընդհանուր: Տաճար տանող ճանապարհը և բուն տաճարները պետք է մաքրել պղծությունից ու չարիքից, և միայն այդ դեպքում կարող ենք հուսալ, որ արժանի ենք Աստծո ողորմածությանն ու ներմանը այն ամենի համար, ինչ մենք թույլ տվեցինք անել մեր երկրի հետ: Եվ միայն այդ դեպքում կդառնանք բավականաչափ ուժեղ, որպեսզի մեզ վերադարձնենք այն:
