Գրող և լրագրող Անդրեյ Ռուբանովը առաջին անգամ այցելել է Երևան «Россотрудничества»-ի հրավերով։ Այս անգամ նա եկել էր ոչ թե որպես զբոսաշրջիկ, այլ գործուղման՝ դասախոսություններ, վարպետության դասեր և ուսանողների հետ գրականության և պատմության մասին անվճար քննարկումներ անցկացնելու։
Գրողն այժմ աշխատում է Ստաս Նամինի և նրա ընտանիքի՝ Միկոյանների մասին մեծ գրքի վրա։ Ռուբանովը սիրում է ճշգրիտ ձևակերպումներ։ «Հին հույները պատմությունը համարում էին արվեստ։ Ոչ թե ամսաթվերի ցանկ, այլ հերոսության պատմություն»,-ասում է նա։ Հետևաբար, նրա գրքերը մարդկանց մասին են, ովքեր ընտրություն են կատարում և կրում հետևանքները։
Այդպես է նաև Անաստաս Իվանովիչ Միկոյանի դեպքում։ Երիտասարդների համար նրա անունը գրեթե մոռացված է, սակայն 20-րդ դարում նա ամենաբարդ շրջադարձերի առաջատար բանակցողներից և ճարտարապետներից մեկն էր։ Ռուբանովը երկու տարի է անցկացրել գիրքը կազմելով՝ կարդալով Միկոյանների կողմից գրված ամեն ինչ՝ Արտեմ՝ ինքնաթիռների կոնստրուկտոր (ՄիԳ), Ստեփան՝ փորձարկող օդաչու, հուշագրություններ և հազվագյուտ փաստաթղթեր։ Կա նյութի օվկիանոս։ Սակայն կենտրոնում այն մարդն է, ով որոշ պահի կտիրապետեր ԽՍՀՄ-ի և աշխարհի փոխազդեցությունների լծակներին։
«Միկոյանն ինքը,- շարունակում է Ռուբանովը,- ազգային նշանակության դեմք էր։ Նա հարուստ կենսագրություն ուներ։ Եվ այնուամենայնիվ, այն այդքան էլ սերտորեն կապված չէր Հայաստանի հետ, քանի որ նա աշխատում էր Մոսկվայում։ Նա ազգային նշանակության դեմք էր… Նա պատկանում էր Ստալինի մերձավոր շրջապատին։ Այսինքն՝ նա նրա ընկերն էր։ Միկոյանը չէր շփվում Բրեժնևի հետ. նա չէր սիրում նրան, համարում էր անարժան։ Ե՛վ Բրեժնևը, և՛ նրա շրջապատը ամեն ինչ արեցին նրան ջնջելու համար։ Պարզապես ջնջեցին նրան»։
Ռուբանովը հիշում է, որ երբ Խրուշչովը իշխանության եկավ, «Time» ամսագիրը շապիկին հրապարակեց Միկոյանի դիմանկարը՝ «ԽՍՀՄ երկրորդ մարդը» մակագրությամբ։ Բայց դա Ստալինից հետո էր։ Նրա օրոք Միկոյանը մնաց Պոլիտբյուրոյի անդամ՝ Ստալինի մերձավոր շրջապատի, նրա վստահելի դաշնակցի և ընկերոջ։
«Ստալինը սիրում էր նրան և առանձնացնում էր»,-ասում է Անդրեյ Ռուբանովը։ «Նրա շրջապատից գրեթե բոլորը բռնադատվել էին, նրանց ընտանիքները ոչնչացվել էին՝ Կագանովիչի եղբայրը ինքնասպան է եղել ձերբակալությունից առաջ, Մոլոտովի կինը աքսորվել է, Ստալինն ինքն էլ ընտանեկան ողբերգություններ է ունեցել։ Բայց նա Միկոյաններին հանգիստ թողեց։ Չնայած նրանք բոլորը մեծացել են նրա աչքերի առաջ։ Ես մի տեսություն ունեմ. Ստալինն ինքն էլ դժբախտ էր իր ընտանեկան կյանքում։ Եվ երբ նա նայում էր Միկոյանին, Կրեմլում վազվզող այդ հինգ տղաներին՝ «Միկոյանչիկներին», ինչպես ինքն էր նրանց անվանում, նա տեսնում էր այն ընտանիքը, որն ինքն էլ կցանկանար ունենալ։ Դա իսկական հայկական ընտանիք էր. նրա կինը երբեք չէր զբաղվում քաղաքականությամբ, միայն հոգ էր տանում տան և երեխաների մասին։ Եվ նա դա լավ էր անում։ Որովհետև բոլոր հինգ որդիները շատ լավ մարդիկ դարձան»։
Պատերազմի ժամանակ Միկոյանը վերահսկում էր «Լենդ-Լիզ»-ը. նա պարզում էր, թե ինչ խնդրել, ինչպես հասցնել և որտեղ բեռնաթափել՝ սկսած խաշած մսից և ինքնաթիռներից մինչև թել և գնդիկավոր կրողներ։ Հետագայում նա համառորեն կամուրջներ էր կառուցում Ամերիկայի հետ։ Կուբայական հրթիռային ճգնաժամի գագաթնակետին Միկոյանն էր, որ երեք շաբաթ խոսեց Ֆիդել Կաստրոյի հետ, ապա բանակցություններ վարեց Նյու Յորքում։ «Հիշում եմ, թե ինչպես էի կարդում արձանագրությունը, երբ Միկոյանը գնացել էր Քենեդիի հուղարկավորությանը»,-հիշում է Ռուբանովը։ «Հուղարկավորության ժամանակ Ժակլինը խնդրեց Միկոյանին վերջին անգամ մոտենալ իրեն և ասաց. «Իմ ամուսինը չէր ուզում վիճել ԽՍՀՄ-ի հետ։ Եկեք անենք դա նրա ձևով»։ Սա արդեն պատմություն է»։
«Անցյալը չպետք է փորփրես. պետք է իմանաս այն, եթե ուզում ես լինել կիրթ մարդ», – նշում է նա։ Եվ ավելացնում է. ոչ գեղարվեստական գրականությունն ունի երկարակեցության հազվագյուտ արժեքը։ «Դա երկար վաճառվող գիրք է։ Միկոյանի մասին գիրքը կվաճառվի քիչ-քիչ, բայց առաջիկա տասնամյակների ընթացքում»։
Այս թվի մասշտաբը հասկանալու համար Ռուբանովը նշում է. «Միկոյանի հայրը հյուսն էր, նրանց ընտանիքը անգրագետ էր, իսկ Անաստասը սկսել է կրթություն ստանալ 14 տարեկանում՝ հաճախելով Թիֆլիսի աստվածաբանական դպրոց: Մի օր մի քահանա՝ Հայ եկեղեցու առաջնորդներից մեկը, եկավ նրանց այցելելու, խոսեց տղայի, ապա նրա հոր հետ և ասաց. «Դուք պետք է ձեր տղային դպրոց ուղարկեք: Նա խելացի է, նա ներուժ ունի»: Հետո եկավ Մոսկվան՝ համազգային նախագիծ…»: Ռուբանովը այս ամենը սովորել է՝ մանրակրկիտ ուսումնասիրելով Միկոյանի կենսագրությունը։
«Ահա լեռներից եկած մի մարդ, իսկական հանճար: Որտեղի՞ց են գալիս նման մարդիկ: Սա առեղծված է: Փառք Աստծո, որ նման մարդիկ գոյություն ունեին: Աստված տա, որ Հայաստանում շարունակեն նման մեծ մարդիկ ծնվել. ես անկեղծորեն մաղթում եմ դա»:
