Հայաստանը և Հարավային Կովկասը ԱՄՆ նոր Ազգային անվտանգության ռազմավարության մեջ
Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.
«Դոնալդ Թրամփի վարչակազմի կողմից հրապարակված ԱՄՆ-ի Ազգային անվտանգության նոր ռազմավարությունը (ԱԱՌ) ոչ թե պարզապես փաստաթուղթ է, այլև հիմնարար հռչակագիր միաբևեռ դարաշրջանի ավարտի մասին, որը սկսվեց ԽՍՀՄ-ի ինքնաքանդումով։ Հրաժարվելով «գլոբալ ոստիկանի» դերից, որը պահպանում է համաշխարհային կարգը և հետաքրքրություններ ունի աշխարհի ցանկացած կետում, Վաշինգտոնը դե ֆակտո ճանաչում է ազդեցության գոտիների բաժանված աշխարհի վերադարձը։ «America First» գաղափարախոսության վրա հիմնված այս տեղաշարժը պահանջում է փոքր պետություններից, այդ թվում՝ Հայաստանից, արտաքին քաղաքական հաշվարկների և ռազմավարությունների անհապաղ և առավելագույնս ռացիոնալ վերանայում։
ԱԱՌ-ի կենտրոնական թեզը «The Monroe Doctrine 2.0»-ն է, որը միանշանակ կերպով Արևմտյան կիսագունդը սահմանում է որպես ԱՄՆ-ի գերիշխանության բացառիկ ոլորտ՝ ուղղված մրցակիցների, առաջին հերթին՝ Չինաստանի, ամերիկյան ազդեցության գոտի թույլ չտալուն։ Միևնույն ժամանակ, այս ռազմավարությունն արմատապես կրճատում է ԱՄՆ-ի ուղղակի քաղաքական և ռազմական ներգրավվածությունը Մեծ Եվրասիայի մի շարք գործընթացներում, դաշնակիցներին, ներառյալ ՆԱՏՕ-ին, պատվիրակելով ավելի մեծ պատասխանատվության բեռ սեփական անվտանգության համար։
ԱՄՆ ռազմավարական վերակողմնորոշումը կտրուկ արձագանք է առաջացրել։ Եվրոպայում ԱՄՆ-ի ԱԱՌ-ն ընկալվել է որպես ուղղակի քաղաքական հարձակում, որը պարունակում է չափազանց կոշտ ձևակերպումներ մայրցամաքում տեղի ունեցող «քաղաքակրթական ճգնաժամի» մասին։ Ինչպես նշել է Politico-ն, այս ձևակերպումները «ցասում և շփոթմունք» են առաջացրել եվրոպական պաշտոնյաների շրջանում՝ ընդգծելով Բրյուսելի փաստացի անզորությունը և եվրոպական կայունության ամերիկյան երաշխիքների դարաշրջանի ավարտը։ Մոսկվայում փաստաթուղթն ընդունվել է զուսպ-դրական։ Մեղմելով հռետորաբանությունը Ռուսաստանի նկատմամբ և կենտրոնանալով Չինաստանի երկարաժամկետ զսպման վրա, Վաշինգտոնը հայտարարել է «ռազմավարական կայունությունը վերականգնելու» մտադրության մասին։
Կրեմլի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը հայտարարել է, որ փաստաթուղթը «մեծապես համընկնում է ՌԴ տեսլականի հետ»՝ նշելով, որ ԽՍՀՄ փլուզումից հետո առաջին անգամ ԱՄՆ-ը դե ֆակտո ճանաչում է Եվրասիայում Ռուսաստանի Դաշնության օրինական ռազմավարական շահերի առկայությունը։ ԱՄՆ-ի նպատակը տարածաշրջանում կառավարելի կայունության ապահովումն է՝ Մոսկվայի հետ պրագմատիկ երկխոսության միջոցով, խուսափելով անվերահսկելի սրացումից։
Ռազմավարական շահերի հատման կետում գտնվող Հայաստանի համար այս աշխարհաքաղաքական փոփոխությունները պահանջում են արտաքին քաղաքական հաշվարկների անհապաղ և կրիտիկական վերանայում։ Նոր ԱԱՌ-ի լույսի ներքո, Անդրկովկասում անվտանգության ամերիկյան անվերապահ միջամտության կամ երաշխիքների վրա հույս դնելը, ինչպես նաև կոմունիկացիոն նախաձեռնությունները (օրինակ՝ TRIPP) որպես «ռուսական ազդեցության ամերիկյանով հաջող փոխարինում» ներկայացնելու փորձերը դառնում են ռազմավարական սխալ։ Վաշինգտոնը, կենտրոնանալով իր բացառիկ շահերի ոլորտի վրա, ամենայն հավանականությամբ, Անդրկովկասում իր ներգրավվածությունը կսահմանափակի դիվանագիտական և տնտեսական աջակցությամբ, էլ ավելի պատվիրակելով իր շահերի պաշտպանությունը Թուրքիային, միևնույն ժամանակ չտրամադրելով ուղղակի ռազմական երաշխիքներ, որոնք նա հրաժարվում է տրամադրել նույնիսկ ՆԱՏՕ-ի դաշնակիցներին։ Այլ կերպ ասած, հույսը, որ տարածաշրջանային տերությունների հետ հակամարտության դեպքում ԱՄՆ-ը կօգնի Հայաստանին, ռազմավարական վրիպում է։ Այս փաստը ապացուցում է ԱՄՆ-ի նոր ԱԱՌ-ն։
Գլոբալ տեղաշարժը նշանակում է, որ ռազմավարական առճակատումը տեղը զիջում է մրցակցային գործընկերությանը, որտեղ հարևան տարածաշրջանային տերությունների՝ Թուրքիայի, Իրանի և առաջին հերթին Ռուսաստանի շահերը պաշտոնապես ճանաչված են Վաշինգտոնի կողմից։ Այս նոր ռեալիզմը Հայաստանի քաղաքական համակարգի առջև դնում է առանցքային պահանջ. նոր քաղաքական էլիտայի անհրաժեշտություն։ Այս էլիտան պետք է ունենա աշխարհաքաղաքական փոփոխությունների առանձնահատկությունների խորը ըմբռնում, առաջին հերթին՝ Եվրասիայում ԱՄՆ-ի ուղղակի ներգրավվածության նվազման և տարածաշրջանային ուժերի հավասարակշռության վերադարձի, կոմպլեմենտարիզմի վերադարձի փաստը։ «Մի երաշխավորին մյուսով փոխարինելու» մասին իդեալիստական պատկերացումներին պետք է փոխարինեն քաղաքական ռեալիզմը և այդ նույն կոմպլեմենտարիզմի ունակությունը։
Այս նոր էլիտայի հիմնական խնդիրն է ապահովել, որ Արցախի կորստից հետո Հայաստանի Հանրապետության ինքնիշխանության կամ տարածքի հետագա կորուստ չհետևի։ Դրան հասնել հնարավոր է միայն ազդեցության գոտիների նոր դարաշրջանում բոլոր հիմնական դերակատարների շահերի բարդ և պրագմատիկ հավասարակշռման միջոցով։
ԱՄՆ-ի նոր ԱԱՌ-ն պատրանքների ավարտն է և կոշտ աշխարհաքաղաքական ինքնուրույնության դարաշրջանի սկիզբը։ Հայաստանի ապագան ուղղակիորեն կախված է քաղաքական էլիտայի ի հայտ գալուց, որը կկարողանա համարժեքորեն գնահատել այս տեղաշարժերը և կառուցել քաղաքականություն՝ հիմնված ոչ թե իդեալիզմի, այլ ազգային շահերի պրագմատիկ ապահովման վրա։
Մտածե՛ք այդ մասին․․․»։
