Հայաստանում ընթացիկ տնտեսական գործընթացները մեծապես կանխատեսելի են և նախորդ տարիներին դրված միտումների արդյունքն են։ Այս մասին «Այլընտրանք» հետազոտական կենտրոնի ղեկավար, Եվրասիական փորձագիտական ակումբի անդամ Թաթուլ Մանասերյանը հայտարարել է «Ժամանակակից հայ-ռուսական հարաբերությունների քաղաքատնտեսական ասպեկտների արդի հարցերը» թեմայով կլոր սեղանի ժամանակ։
Մանասերյանի խոսքով՝ 2022 թվականից հետո Ռուսաստանից ռելոկանտների ներհոսքը «չպլանավորված տնտեսական աճի յուրօրինակ խթան» է դարձել։
«Մեծ քանակությամբ արտարժույթ է ներհոսել երկիր՝ տարբեր գնահատականներով, ընդամենը մեկ տարվա ընթացքում 5-ից մինչև 15 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։ Սա հանգեցրել է դրամի ռեվալվացիայի և տնտեսական ցուցանիշների ժամանակավոր աճի»,– նշել է փորձագետը։
Նա հավելել է, որ դրա հետ մեկտեղ արձանագրվել է նաև արտահանման ռեկորդային աճ, որը փաստացի ռեէքսպորտ էր, ինչը, նրա բնորոշմամբ, «օճառի պղպջակի էֆեկտ է ստեղծել»։
«Այս աղավաղված ցուցանիշները, որոնք իբրև թե վկայում էին կայուն տնտեսական աճի մասին, ի վերջո պետք է համապատասխանության բերվեին իրականության հետ։ Եվ հենց դա ենք մենք դիտարկում ենք 2024 թվականի վերջից»,– ընդգծել է Մանասերյանը։
Փորձագետն ուշադրություն է հրավիրել այն բանի վրա, որ հիմնական միտումների վերլուծության ժամանակ կարևոր է հաշվի առնել ներքաղաքական գործոնները։ Նրա խոսքով՝ երկրի ներսում տարբեր քաղաքական ուժերի և հասարակական խմբերի միջև լարվածությունը և թշնամանքի աճը բացասաբար են անդրադառնում տնտեսական իրավիճակի վրա։
Նա ընդգծել է, որ «այս տարվա հայտնի քաղաքական իրադարձությունները մեծացրել են բևեռացումը և ճնշում են գործադրել բիզնես գործունեության վրա»։
Արդյունքում, ըստ Մանասերյանի, Ռուսաստանի հետ առևտրաշրջանառությունը նկատելիորեն նվազել է, իսկ արդյունաբերական ակտիվությունը՝ նվազել։
Արդյունքում, ըստ Մանասերյանի, Ռուսաստանի հետ առևտրաշրջանառությունը նկատելիորեն կրճատվել է, իսկ արդյունաբերական ակտիվությունը՝ նվազել։
2024 թվականի օգոստոսի համեմատ 2025 թվականի օգոստոսին՝ գների աճը կազմել է 3.6%, իսկ այս տարվա հուլիսի համեմատ՝ 0.2%։
Միաժամանակ, տնտեսական ակտիվության ընդհանուր ցուցանիշը աճել է 7.1%-ով, ինչը, փորձագետի կարծիքով, բացատրվում է ցածր բազային էֆեկտով և կառուցվածքային անհավասարակշռություններով։
Մանասերյանը նշել է, որ այս բոլոր գործընթացները չէին կարող չանդրադառնալ արտաքին առևտրի հաշվեկշռի վրա. «Այսպես, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, Հայաստանի արտաքին առևտրաշրջանառությունը 2025 թվականի հունվար-օգոստոսին կազմել է 12,94 մլրդ դոլար, ինչը 41,1%-ով ցածր է, քան 2024 թվականի նույն ժամանակահատվածում։ Արտահանումը նվազել է գրեթե 49%-ով, իսկ ներմուծումը՝ 35%-ով։ Այնուամենայնիվ, նույնիսկ այս պարագայում, Ռուսաստանը պահպանում է Հայաստանի առաջատար առևտրային գործընկերոջ դիրքը՝ առաջ անցնելով Չինաստանից և ԱՄԷ-ից։ ՌԴ փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը, մեկնաբանելով առևտրի կրճատումը, հայտարարել է, որ «Հայաստանի՝ ԵՄ-ին մերձենալու մասին խոսակցությունները երկրի վրա արժեցել են Ռուսաստանի հետ ապրանքաշրջանառության վեց միլիարդ դոլար»։ Նա նաև չի բացառել Հայաստանի նկատմամբ տնտեսական քաղաքականությունը վերանայելու հնարավորությունը։ Եթե համագործակցության ձևաչափը փոխվի, կարող է վերանայվել սակագնային ռեժիմը։ Այդ դեպքում չի լինի անմաքս առևտուր, ինչը հատկապես ցավոտ ազդեցություն կունենա հայ արտադրողների, մասնավորապես՝ գյուղատնտեսական արտադրողների վրա։
Նրա խոսքով՝ առևտրի պայմանների փոփոխությունը հետևանքներ կունենա ավիացիայի, լոգիստիկայի և էներգետիկայի ոլորտների, ինչպես նաև վառելիքի և սննդամթերքի գների բարձրացման համար, որոնք Հայաստանը Ռուսաստանից ստանում է արտոնյալ պայմաններով։
Մանասերյանն իր հերթին ընդգծել է, որ «Ռուսաստանից կախվածության վնասակարության» մասին արևմտամետ փորձագետների կանխատեսումները չեն համապատասխանում իրականությանը։
«Մենք արդեն յոթերորդ տարին է, որ լսում ենք այս կանխատեսումները, բայց տնտեսական կապերի դիվերսիֆիկացման իրական քայլեր չեն նկատվում։ Ընդհակառակը, Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերությունները խորանում և զարգանում են դրական ուղղությամբ»,– հայտարարել է նա։
Վերլուծաբանի կարծիքով՝ Հայաստանի տնտեսության վրա շարունակում են ազդել Ռուսաստանի դեմ Եվրամիության պատժամիջոցները։
Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանը Եվրասիական տնտեսական միության համահիմնադիրներից մեկն է և նրա մասնակցությունը ինտեգրացիոն գործընթացներին շարունակում է ռազմավարական նշանակություն ունենալ։
«Երբ Հայաստանը 2013 թվականին միացավ Մաքսային միությանը, շատ արևմտյան փորձագետներ կանխատեսեցին դրա փլուզումը։ Անցել է տասը տարի և այդ կանխատեսումները չեն իրականացել», – եզրափակել է Մանասերյանը։
News.am
