Միջազգային տիեզերական կայանը (ՄՏԿ), որը գրեթե 30 տարի եղել է միջազգային գիտական համագործակցության խորհրդանիշ, մոտենում է իր առաքելության ավարտին: Ինչպես հաստատել են «Ռոսկոսմոս»-ը և NASA-ն, կայանի շահագործումը կշարունակվի մինչև 2028 թվականը, իսկ նրա ուղեծրից հանումը կավարտվի 2030-2031 թվականներին՝ կախված ընտրված ռազմավարությունից և կողմերի տեխնիկական պատրաստվածությունից:
Համատեղ աշխատանք մինչև 2028 թվականը, դեորբիտացիա՝ մինչև 2030 թվականը
ԱՄՆ կատարած այցից հետո «Ռոսկոսմոս»-ի ղեկավար Դմիտրի Բականովը հայտնել է, որ Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ն համաձայնության են եկել ՄՏԿ ծրագրի ավարտի ժամկետների վերաբերյալ. «Մենք պայմանավորվել ենք, որ մինչև 2028 թվականը միասին կշահագործենք ՄՏԿ-ն, իսկ դեորբիտացիան կիրականացվի մինչև 2030 թվականը ներառյալ»: Տեխնիկական մասով Ռուսաստանը կներկայացնի «Ռոսկոսմոս»-ի փոխղեկավար Սերգեյ Կրիկալյովը, իսկ ԱՄՆ-ն՝ NASA-ի ղեկավարի տեղակալ Քենեթ Բաուերսոքսը:
NASA-ի և SpaceX-ի պլան. այրվել Խաղաղ օվկիանոսի վրա
NASA-ի տվյալներով՝ կայանը կհանվի ուղեծրից 2031 թվականի սկզբին: Դրա համար կօգտագործվի SpaceX-ի Dragon կապսուլայի ձևափոխված տարբերակը՝ հագեցած 46 շարժիչով և ավելի քան 16 տոննա վառելիքով: Նպատակն է 430-տոննանոց կառույցն ապահով կերպով ուղղել դեպի Խաղաղ օվկիանոսի հարավային մասում գտնվող Նեմո կետը՝ «արբանյակների գերեզմանոցը», որը Երկրի ամենահեռավոր կետն է բնակեցված վայրերից:
NASA-ն հրաժարվել է կայանը ուղեծրում ապամոնտաժելու և նրա մասերը Երկիր վերադարձնելու գաղափարից, քանի որ դա համարվել է չափազանց ծախսատար և ռիսկային: Նաև մերժվել է կայանը ավելի բարձր ուղեծիր բարձրացնելու տարբերակը՝ լոգիստիկ դժվարությունների և տիեզերական աղբի առաջացման սպառնալիքի պատճառով:
Ինչու է կայանը դառնում անցյալ
Կայանը կառուցվել է 1990-ականների վերջին և 2000-ականների սկզբին, և նրա տեխնոլոգիական բաղադրիչներից շատերն արդեն հնացել են: Այսօր այն պահանջում է ուղեծրի մշտական ուղղում ռուսական «Պրոգրես» տիեզերանավերի միջոցով, իսկ նրա հիմնական համակարգերի թարմացումն անհնար է դառնում:
Հետևաբար, NASA-ն ընտրել է կոմերցիոն կայանների զարգացման ռազմավարություն, որոնք ապագայում կարող են փոխարինել ՄՏԿ-ին: Մինչև 2030 թվականը ուղեծրում պետք է հայտնվեն մասնավոր ընկերությունների նոր հարթակներ, օրինակ՝ Axiom Space-ի կամ SpaceX-ի կողմից: Զուգահեռաբար NASA-ն կենտրոնանում է Gateway նախագծի վրա՝ Լուսնի շուրջ կայան լուսնային Artemis ծրագրի շրջանակներում:
Ինչպե՞ս կանցնի վերջնական փուլը
Հաշվարկված է, որ վերջնական դեորբիտացիայից կես տարի առաջ կայանի անձնակազմը կլքի այն, և SpaceX-ի ավտոմատացված սարքը կսկսի փուլային իջեցում: Վերջին մանևրից առաջ չորս օր կայանը կգտնվի մոտ 220 կմ բարձրության վրա, որից հետո կսկսվի վերահսկվող անկումը: NASA-ի հաշվարկներով՝ որոշ բեկորներ՝ միկրոալիքային վառարանից մինչև թեթև մեքենայի չափ, կարող են հասնել Երկրի մակերևույթ՝ մոտ 2000 կմ երկարությամբ նեղ գոտու սահմաններում:
ՄՏԿ-ի մնացորդների ճակատագիրը և հիշողությունը
Կայանի որոշ տարրեր, օրինակ՝ նավի զանգը, բորտային ամսագրերը և հուշապանակները, կվերադարձվեն Երկիր՝ թանգարանային ցուցադրությունների համար: Սակայն խոշոր տարրերն «անհնար է փրկել», քանի որ դա տնտեսապես աննպատակահարմար է, նշել է Բաուերսոքսը:
ՄՏԿ-ի հետ հաշվված օրերն ազդարարում են մի դարաշրջանի ավարտ, բայց ոչ տիեզերական հետազոտությունների վերջ: NASA-ի կոմերցիոն մոտեցումը և լուսնային ծրագրերը, ինչպիսին է Artemis-ը, խոստանում են նոր հնարավորություններ գիտության և տիեզերքի յուրացման համար:
