Ռոբերտ ՔՈՉԱՐՅԱՆ. ԵՍ ՏԵՍՆՈՒՄ ԵՄ, ՈՐ ՀՆԱՐԱՎՈՐ Է ՀԱՄԱԽՄԲՎԵԼ ԿՈՆԿՐԵՏ ՆՊԱՏԱԿԻ ՇՈՒՐՋ (ՏԵՍԱՆՅՈՒԹ)

Եթե հասկանում ենք, թե ինչքան ընդդիմադիր կա, բոլորին հավաքել, ասել՝ բոլորդ միասին եք, այդպես չի լինելու, մենք մեզ չխաբենք՝ կոնկրետ նպատակի շուրջ, այո՛, ես տեսնում եմ, որ հնարավոր է համախմբվել: Նման կարծիք է հայտնել երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը՝ պատասխանելով հարցին, թե արդյոք հնարավոր է բոլոր ընդդիմադիր ուժերը համախմբվեն մեկ նպատակի շուրջ:

«Հնարավոր է որոշակի պայմանավորություններ ունենալ տակտիկական առումով։ Բայց բոլորը շատ տարբեր են։ Այստեղ և՛ մոտեցումների հարց կա, և՛ ընկալումների հարց կա, և՛ անձնական հարաբերությունների հարց կա։ Մեկ նպատակի գնալ, խաղի կանոններ ֆիքսել, իրար հետ պայմանավորվելը իրատեսական եմ համարում, հաջողության հասնողները հետո կոալիցիա կազմեն, միասին աշխատեն։

Այո, սա այն դասական մոդելն է, որ ամեն տեղ աշխատում է։ Եթե, օրինակ, ընտրությունների ինչ-որ պահ է գալիս, այդ ընտրությունների ժամանակ դաշինքներ ձևավորել, այո։ Բայց մի դաշինք ձևավորել, որտեղ կարող են լինել 15 կամ 20 միավոր, ուղղակի իրատեսական չէ, չի աշխատելու, մենք մեզ չխաբենք։ Բարի ցանկությունները միշտ չէ, որ աշխատող բանաձև է»,- ասել է երկրորդ նախագահը:

Փաշինյանին՝ Լա՞վ չէր, քեզ ասեին դավաճան, բայց այս հետևանքները մենք չունենայինք

Ռոբերտ Քոչարյանը խոսել է նաև Քի Վեսթի և Մադրիդյան սկզբունքների մասին և համեմատական անցկացրել:

«Իհարկե, առանցքային ես կհամարեի Քի Վեսթի փաստաթուղթը։ Այն չի ստորագրվել, ըստ էության, բայց վերջնական տեսք ուներ։ Վերջին պահին Հեյդար Ալիևը հրաժարվեց ստորագրելուց։ Բայց ի՞նչ տվեց մեզ այդ փաստաթուղթը։ Առաջին անգամ ադրբեջանական կողմը ուղղակի համաձայնվեց, որ Ղարաբաղը կարող է լինել Հայաստանի մաս։ Սա շրջադարձային ինչ-որ մի բան էր։ Ես նույնիսկ, երբ այդ խոսակցությունը մեր մեջ եղավ, մի երկու անգամ հարցրեցի՝ ճի՞շտ եմ հասկանում։ Ի՞նչ դա մեզ տվեց։ Չստորագրվեց, բայց դրանից հետո, նույնիսկ Մադրիդյան սկզբունքները, ինչը ինքնորոշման իրավունքի լիարժեք ճանաչում էր, արդեն մենք ներկայացնում ենք որպես մեր կողմից մեծ զիջում։ Նայե՛ք, մենք ընդամենը 2-3 տարի առաջ քննարկում էինք Ղարաբաղը Հայաստանին միացնելու տարբերակը։ Հիմա դուք ո՞նց եք պատկերացնում։

Սա Վարդան Օսկանյանը գրպանում էր պահում միշտ։ Որտեղ ի՞նչ բանակցում էր, ասում էր՝ նայե՛ք, նույնիսկ էս տարբերակն էր։ Ո՞նց եք դուք պատկերացնում, մենք սրանից ինչքա՞ն կարող ենք հեռանալ։ Ինքը շատ լուրջ բան էր։ Իսկապես, շրջադարձային էր այն տեսանկյունից, որ մենք ստացանք մի շատ լուրջ փաստարկ, և նույնիսկ, կրկնեմ, Մադրիդյան սկզբունքները, որը մեզ համար ցանկալի է, լավ փաստաթուղթ էր, մենք ներկայացնում ենք որպես մեր կողմից բանակցային գործընթացում զիջում։ Մենք այդ չստորագրված փաստաթղթի մեջ ներառված դրույթները արդեն ներկայացնում ենք որպես շատ շեշտակի զգայուն զիջում հայկական կողմից, և սա լուրջ գործիք էր մեր ձեռքին, շատ լուրջ։ Եվ ես համոզված եմ, որ հնարավոր էր ինչ-որ արդյունքների գալ, իսկապես, հնարավոր էր արդյունքների գալ, և վերջերս նաև շատ էին խոսում դրա մասին, 19 թ․-ին եղել է շատ հետաքրքիր առաջարկ, որը պետք էր ընդունել։

Ուղղակի, մերժվեց, նույնիսկ հայկական կողմը չի էլ բանակցել։ Ուղղակի արհամարհել են, չենք հասկանում՝ էս ի՞նչ եք ասում։ Դրանից հետո նաև համանախագահողների մոտ հարց առաջացավ, որ հայկական կողմն ընդհանրապես պատրաստ չի որևէ կոնստրուկտիվ բանակցային գործընթացում մասնակցել։ Ես սա շատ վատ բան էր»,- ասել է Քոչարյանը:

Երկրորդ նախագահի կարծիքով, սա պատճառներից մեկն էր, որ պատերազմը սկսվեց, ոչ ոք չդատապարտեց Ադրբեջանին, և պատերազմի ընթացքում ուղղակի միջազգային հանրությունը առանձնապես չարձագանքեց. «Երբ որ բանակցային գործընթացը քո մեղքով, քո նախաձեռնությամբ խաթարվում է, դու նաև այդ հետևանքների, պատասխանատվությունը պետք է կրես, և սա տրամաբանական է։ Հիմա նայեք՝ ի՞նչ է կատարվում Ուկրաինայում։

Զելենսկին բավական կտրուկ քայլեր է անում այս վերջին օրերին, 2 օր առաջ, 1 շաբաթ առաջ, և Միացյալ Նահանգները, որ այն հիմնական երկիրն էր, ում միջամտությամբ և օգնությամբ պատերազմի ժամանակ Ուկրաինան դիմանում էր, հիմա այդ երկիրը այնպիսի հայտարարություններ է անում, որ շատ թանկ և ծանր է նստելու Ուկրաինայի վրա։ Ես որոշակի զուգահեռներ տեսնում եմ․ անպատասխանատվություն, սա մեկ, և 2-րդ-ը՝ ուղղակի մարդիկ չեն հասկանում, թե ինչ են անում և ինչ հետևանքներ կարող է ունենալ, բայց անում են այդ պահին հայրենասեր երևալու համար։

Հիշո՞ւմ եք, պատերազմի ժամանակ ասում էր՝ եթե հոկտեմբերի 18- 19-ին ես առաջարկը ընդունեի, ինձ դավաճան կասեին։ Պատերազմը կանգնում էր։ Հայաստանի վարչապետը ասում է, եթե ես դա ընդունեի, ինձ կասեին դավաճան։ Լա՞վ չէր, քեզ ասեին դավաճան, բայց այս հետևանքները մենք չունենայինք։ Միևնույն է՝ ասում են դավաճան, ասում են, չէ՞, որովհետև արդյունքներն այդպիսին են։ Լա՞վ չէր, այն ժամանակ ասեին դավաճան, բայց այս վիճակը մենք չէինք ունենա»:

Պատերազմի ժամանակ Արայիկ Հարությունյանը ասաց՝ եթե ես հանդիպեմ Քոչարյանի հետ, Փաշինյանը ինձ կուտի

Ի՞նչ ունեցանք 2020 թվականի հոկտեմբերից. հասարակության բևեռվածությունը Հայաստանում ֆանտաստիկ մակարդակի էր արդեն, բաժանված էր հասարակությունը՝ սևերի, սպիտակների, հների, նորերի, թալանչիների, ոչ թալանչիների, և այս ամենը տարածվեց ոչ միայն քաղաքական մակարդակի վրա, այլ նաև պրոեկցիա արվեց բանակի վրա, - ասել է ՀՀ երկորդ նախագահը՝ վերլուծելով պարտության պատճառները:

«Ահաբեկվում էր գեներալիտետը, և հանրային ընկալման մեջ այն ժամանակ գեներալները սկսեցին ընկալվել որպես բանակը թալանող, բանակով չզբաղվող մի շերտ, և ես նույնիսկ այն ժամանակ մի բան հասկացա, որ մարտական անցյալ ունեցող գեներալները հանրային վայրերում սկսել են ավելի շատ հայտնվել քաղաքացիական հագուստով։ Առաջ, եթե զինվորական հագուստը հպարտության առարկա էր, մի պահ փորձում են թաքցնել, ու սենց երևացող տեղերում չերևալ այդ հագուստով։ Սա բանակը քայքայելու, բանակը քանդելու գործիք էր։ Արվում էր գիտակցաբար, թե ոչ գիտակցաբար, ես չգիտեմ, չեմ էլ ուզում գնահատական տալ տվյալ դեպքում, բայց սա փաստ էր։ Եթե ձեզանից որևէ մեկը փորձի ուսումնասիրել 2018, 2019, 2020 թ․-ների մամուլը, դուք կտեսնեք, որ սա տեղեկատվական դաշտի գերակա, հիմնական թեմաներից մեկն էր, և սա չէր կարող լուրջ ազդեցություն չթողնել բանակի վրա, որովհետև հրամանատարական կազմը տեղեկատվական դաշտում ամեն օր ահաբեկվում էր։

Այն ժամանակ ընդհանրապես երկրում իրավիճակը բավական փոխվել էր, կառավարման մոդելներ փոխվել, և պոպուլիզմը, իսկապես, դարձել էր լուրջ գործոն, գրեթե ամեն ինչում, և միգուցե․․․ Մեկ քայլ վերադառնամ․ ես նշեցի, որ բանակում լուրջ փոփոխություններ էին պետք՝ կապված այն դասերից, որոնք մենք պետք է քաղեինք քառօրյա պատերազմից։ 2018 թ․-ից, դա անտեսվել էր, ոչ ոք չէր հետաքրքրում, ուղղակի, մի կողմ էր դրվել, և բանակի հիմնական բարեփոխումները դարձել էին ավելի շատ ելակային բարեփոխումներ, որտեղ հիմնական տեղը, որտեղ այցելում էին պաշտոնյաները, դա ճաշարանն է։ Սա շատ էր դուր գալիս ծնողներին, ում զավակները բանակում էին, բայց մարդիկ չէին գնում պոլիգոններ, ընդհանրապես չէին հետաքրքրվում մարտական պատրաստվածությամբ։ Հիմնական թեման եղել է, թե զինվորին ո՞նց են կերակրում, կենցաղն ինչպիսի՞ն է, ինչը լավ է, բայց բանակը դրա համար չի։

Ամբողջ այդ ծախսերը պետք է ուղղեին մարտական պատրաստվածության վրա, այլ ոչ թե այլ նպատակների։ Ի՞նչ է բանակը։ Այն ունի 2 տարվա ցիկլ։ 5 – 6 ամիս պետք է զինվորին պատրաստելու համար, 2 տարի հետո նա զորացրվում է։ 2 տարի մարտական պատրաստվածության հարցով չզբաղվես, դու այլևս բանակ չես ունենալու։ Ուղղակի բանակ չես ունենալու, կամ բանակի մարտունակությունը շեշտակի անկում է ապրելու։ Մոտավորապես, այսպես է վիճակը, որովհետև KPI եթե դրվում է ճաշարանը, այլ ոչ թե պոլիգոնը, սպայական կազմը, որն այն ժամանակ փոխվեց, սկսում է զբաղվել ճաշարանով, այլ ոչ թե պոլիգոնով։ Եվ ունեցանք այն, ինչ ունեցանք»,- ասել է Քոչարյանը:

Երկրորդ նախագահը հիշեցրել է, որ պատերազմը սկսելուց հետո ինքը 3-րդ օրը Ղարաբաղում էր. «Երկու շաբաթ եղել եմ Ղարաբաղում, և ասեմ, իմ գնալուց հետո, ուղղակի երկրորդ-երրորդ օրը ես դիմում էի և՛ Բակո Սահակյանի, և՛ Արկադի Ղուկասյանին՝ հանդիպենք Արայիկ Հարությունյանի հետ։ Իմ հիմնական մեսիջը հետևյալն էր՝ անել ամեն ինչ՝ պատերազմը կանգնեցնելու համար, պատերազմի ամեն օրը բերելու ավելի մեծ պրոբլեմների, որովհետև պատրաստ չենք։ Այս ձևով, փոփոխված այս իրավիճակում հաղթանակ չեք ունենալու։ Այն ժամանակ Արայիկ Հարությունյանը ասաց՝ եթե ես հանդիպեմ Քոչարյանի հետ, Փաշինյանը ինձ կուտի» Բառացիորեն սա ինձ փոխանցել է Բակո Սահակյանը։ Ղարաբաղում ունեցանք այն, ինչ ունեցանք»:

Ռոբերտ Քոչարյանը նաև անդրադարձել է անօդաչու թռչող սարքերին, որոնք Ադրբեջանը օգտագործել էր դեռ 2016թ-ի ապրիլյան պատերազմի ժամանակ: Ըստ երկրորդ նախագահի, պետք էր շատ լուրջ հետևություններ անել. «Ոչ թե Սու 30 սելֆիի համար գնել, այլ պետք էին ՌԷՊ համակարգեր, պետք էին շատ լուրջ ներդրումներ հակաօդային պաշտպանության մեջ, չարվեց դա։ Հիմա սրանք են հիմնական պատճառները, որ մենք ապրեցինք այդ էվոլյուցիան՝ 91-94 թ․-ին, 16 թ․-ին, որը հետաքրքիր էր, որ շատ կարճ էր, բայց նախանշում էր տրենդը, և մենք այդ տրենդից, ըստ էության, հետևություն չարեցինք։ Ուրեմն հետևյալ եզրակացության գանք․ մենք այս ընթացքում սկսել ենք զիջել Ադրբեջանին ոչ միայն քանակական գրեթե բոլոր ցուցանիշներում, սկսել ենք շեշտակի զիջել նաև որակական հարցերում՝ կապված մեր անվտանգային խնդիրների հետ»:

Դուք լուրջ մտածո՞ւմ եք, որ Ռուսաստանը այն երկիրն է, ում հետ կարելի է այդպես վարվել

Ես նախագահ եմ եղել 10 տարի։ Այդ 10 տարվա ընթացքում դուք երբևիցե լսե՞լ եք որևէ լկտի հայտարարություն Ադրբեջանի կողմից, ինչ-որ քայլեր, որոնք կարող էին կասկած առաջացնել նաև մեր հանրության մոտ, որ մենք պաշտպանված չէին։ Այդպիսի բան եղե՞լ է։ Ինձ մոտ այդ մտահոգությունն ընդհանրապես չկար, - ասել է Ռոբերտ Քոչարյանը՝ պատասխանելով հարցին, թե ո՞րն է այն հիմնական գործոնը կամ գործոնները, որոնք թույլ չտվեցին ՀՀ 4 ղեկավարներին կերտել այնպիսի ուժեղ պետություն, որը կդիմագրավեր Ադրբեջանին, և 2020 թվականի աղետը չէր լինի՝ ամրագրելով 1994 թ․ մայիսի 12-ի արդյունքը։

«Մենք մեր բանակի որակական հատկանիշներով մի գլուխ բարձր էինք Ադրբեջանից։ Մի տեղ ինչ-որ մի անզգույշ բան էին անում, կրկնակի պատասխանը տալիս ենք։ Այդպես չէ, որ մենք չենք ստեղծել այդ երկիրը։ Մենք ստեղծել ենք, և ասեմ նաև, ինձանից հետո ևս հատկապես անվտանգային հարցերի վրա ուշադրությունը մեծ էր, բայց ես Ձեզ մոտավորապես բացատրեցի։ Ռուսերեն ասում են «ломать, не строить»․ Մի բան դու կարող ես կառուցել երկար տարիներ, բայց կարող ես 1-2 տարում քանդել։ Նույնը շինարարությունը, երբ որ հին շենք են քանդում, ընդամենը մի ծանր գունդ են կապում, 2 անգամ խփում են, շենքը փլվում է։ Քանդելը միշտ հեշտ է։

Բանակի ցիկլում դու 2 տարի բանակով չզբաղվես, դու էլ բանակ չունես, կամ բանակ ունես կիսով չափ, մի կեսի կեսով չափ։ Դրա համար ձևակերպման հետ ես համաձայն չեմ։ Ի՞նչ է ասում վարչապետը վերջերս։ Ասում էր՝ խաղաղությունը մեր անվտանգության գործիքը խաղաղությունն է, բառացիորեն։ Խաղաղությունը անվտանգության պրոդուկտ է, ո՞նց կարող է գործիք լինել։ Դու անվտանգության հարցերը լուծում ես այդ պրոդուկտը ստանալու համար։ Երբ որ ասում է՝ խաղաղությունը գործիք է, ուրեմն, այդ մարդիկ չեն հասկանում ֆունդամենտալ հարցեր։ Հիմա Դուք երբեք չեք գնա, չէ՞, բժիշկի մոտ, որը բան չի հասկանում։

Հիմա ամբողջ ժողովրդով ընտրել եք, նստել եք մի ավտոբուս, որի վարորդը քշել չգիտի։ Ո՛չ քշել գիտի, ո՛չ ուղղությունը գիտի, ո՛չ տորմուզի տեղը գիտի, ո՛չ էլ մյուսի տեղը գիտի։ Նստած գնում եք, ուռա ենք անում։ Ես շատ եմ ուզում, և ինձ համար հետևյալ բանաձևը կասեի՝ ունենալ տենց ռոմանտիկ ժողովուրդ և շատ պրագմատիկ ղեկավար։ Ինձ թվում է, դա ամենից լավ բան կլինի՝ պրագմատիկ ղեկավար և ռոմանտիկ ժողովուրդ, որովհետև այդ ռոմանտիզմը բոլոր ազգերին է պետք։ Բայց երբ որ ղեկավարը պրագմատիզմի դաշտից դուրս է գալիս և ռոմանտիկ է դառնում, այդ ռոմանտիկ ժողովրդի գլխին փորձանք է դառնում»,- ասել է Քոչարյանը:

Որպես օրինակ, Քոչարյանը նշել է Ուկրաինան. անպատասխանատու ղեկավարը կարող է հսկայական, հետաքրքիր աշխարհագրություն, հսկայական ռեսուրսներ ունեցող երկիրն ավիրել. «Ուկրաինան ընդամենը կարող էր նեյտրալ երկրի ստատուսով օգտվել և՛ Եվրոպայից, և՛ Միացյալ Նահանգներից, և՛ Ռուսաստանից։ Ասեցին՝ չէ, մենք պիտի մտնենք ՆԱՏՕ։ Դե մտե՛ք։ Ի՞նչ ստացավ։ Դու ուղղակի արհամարհեցիր քո հարևան, հսկայական հզոր երկրի անվտանգային շահերը։ Մի երկիր, որը կարող այսօր ամենահետաքրքիր, բարգավաճող երկրներից մեկը լիներ։ Որ մարդ իր տեղում չի հայտնվում, մարդը փորձանք է։

Վատ բժիշկը, վատ վիրաբույժը իր սեփական մեծ գերեզմանոցն ունի։ Հիմա վատ քաղաքական գործիչը, վատ ղեկավարն ինքն իր համար նորմալ է, բայց պրոբլեմ է մեզ բոլորիս համար։ Այս պատերազմը որ եղավ, չպետք է լիներ։ Այս պատերազմը հրահրվեց մեր կողմից, հայերի կողմից, հայկական իշխանության կողմից։ Այո՛, բանակցությունները ձախողեցին, անպատասխանատու ամպագոռգոռ հայտարարություններ արեցին, ամեն ինչ արեցին, որ Թուրքիան, Ադրբեջանի թիկունքում սենց ամբողջ բոյով կանգնի, և վերջում ստացանք սա։ Հիմա էլ պարզվում է՝ բոլորը մեղավոր են։

Պարզվում է, հանձնել են Ալմաթիի հռչակագրով, 91 թ․-ին։ Մի քիչ երկար ստացվեց, որովհետև ֆունդամենտալ հարց է։ Վերջերս ՄԱԿ-ում քվեարկություն է եղել, հակառուսական մի բանաձև էր։ Միացյալ Նահանգները քվեարկել է դեմ, Հայաստանը՝ կողմ։ Լավ, դուք հո հիմա՞ր չեք։ Ի՞նչ եք ուզում։ Ձեր առևտրի 60 %-ը այսօր Ռուսաստանի հետ է։ Իմ ժամանակ Եվրամիության հետ առևտուրը մեր արտաքին առևտրի մոտ 22- 24 % էր։

Հիմա 6-7 % է ընդամենը։ Ռուսաստանի հետ առևտուրն այն ժամանակ 25% էր, հիմա՝ 55-60 %։ Դուք չեք հասկանո՞ւմ, որ նման քայլով կարող եք այնպիսի պրոբլեմներ ունենալ, որ տակից դուրս չեք գալու։ Լավ, դու սոված չես մնալու քո ընտանիքի հետ, բայց ամբողջ գյուղատնտեսությունդ ի՞նչ է անելու, ժողովուրդը ի՞նչ է անելու, ու այդ չափի անպատասխանատու լինելը շշմեցնում է ինձ, անկեղծ ասած»։

Քոչարյանը նշել է նաև, որ չի կարծում հիմա իրատեսական է Ղարաբաղի շուրջ անվտանգության գոտու մասին խոսել, բայց անվտանգային երաշխիքները նշանակում է ՄԱԿ-ի ռեզոլուցիա, ներկայացուցիչներ, որոշակի ավտոնոմ կարգավիճակ, որը երաշխավորված կլինի միջազգային պայմանագրերով, միջազգային դիտորդական առաքելությամբ. «Ես սա եմ տեսնում, բայց անվտանգության գոտի դժվար է պատկերացնել և իրատեսական չէ։

Հիմա կարելի է այդ հարցը դնել, բայց իրատեսական պատկերը, իմ կարծիքով, դա որոշակի անվտանգային երաշխիքներն են։ Երաշխիքներ նշանակում է նաև որոշակի ներկայություն։ Այդ ներկայությունը ինչքան մեծ, այնքան լավ, և սա, ուղղակի, բանակցային գործընթացից է կախված, թե՝ դու ինչի ես հասնում։ Առաջինը՝ դու էդ նպատակը դնում ես, թե՞ չէ։ Հայաստանի Հանրապետությունը այդ նպատակը չի դնում։ Հայաստանն ի՞նչ է արել։ Դուք պատկերացրեք՝ ռուսական զորքն այնտեղ կանգնած, 2000 հոգի, անվտանգություն են ապահովում և վատ չէին անում իրենց ֆունկցիաները, ասեմ, մինչև մի պահ։ Եվ այդ ընթացքում Հայաստանի ղեկավարը գնում է Պրահա և ասում է՝ ընդունում եմ Ադրբեջանի կազմում։

Ռուսները չեն բանակցում, տեղյակ էլ չի պահում։ Հասկանո՞ւմ եք, դուք լուրջ մտածո՞ւմ եք, որ Ռուսաստանը այն երկիրն է, ում հետ կարելի է այդպես վարվել։ Այդպես չի լինում միջազգային հարաբերություններում։ Ըստ էության, իրենք դրանով Ռուսաստանի, որպես միջնորդի, աթոռը տակից վերցրել են։ Ասում են՝ էս դուք, էն՝ Ղարաբաղը, Ադրբեջանը, գնացե՛ք իրար հետ բանակցեք։ Ճիշտ չի՞ լինի միջազգային հարաբերություններում։ Սա ուղղակի չի լինում։

Ու, ըստ էության, իրենք, ինչ դրանով Ռուսաստանի որպես միջնորդ, էդ միջնորդի աթոռը տակից վերցրել են։ Ասում են՝ գնացեք իրար հետ բանակցեք։ Ադրբեջանն ասում է՝ բայց դու միջնորդ ես մեր ու Հայաստանի միջև։ Կարո՞ղ է, Ղարաբաղը հիմա դուք եք ներկայացնում։ Բայց հիմա Ռուսաստանի տակից միջնորդի աթոռը հանել են, հետո էլ պահանջում են, ասում՝ ինչու սա չես արել, նա չես արել։ Այդ կարգի սխալները, ուղղակի, այն սխալներն են, որոնց համար չափազանց թանկ գին են տալիս»։

Վտանգ կա և Սյունիքի, և Սևանի մի կտորի հետ կապված

Մենք բավական բարդ տարածաշրջանում ենք ապրում, և ես ուղղակի համոզված եմ, որ այս տարածաշրջանում կամ դու պետք է գործոն լինես, կամ, բրիտանացիները լավ բան են ասում, եթե դու սեղանի շուրջ չես, ուրեմն դու մենյուի մեջ ես։ Հիմա կա՛մ մենյում ենք լինելու, կա՛մ մենք ֆակտոր պիտի լինենք, - ասել է ՀՀ երկրորդ նախագահը:

«Գործոն լինելու համար մենք պետք է ունենանք մարտունակ բանակ։ Մարտունակ բանակ ունենալու համար նաև մենք պետք է ունենանք ռազմաքաղաքական դաշնակիցներ, մենք Չինաստանը չենք և Ռուսաստանը չենք։ Այս հարցերը պետք է շատ արագ վերականգնվեն։ Եթե մենք սա չվերականգնեցինք, մենք մենյուի մեջ ենք լինելու այս տարածաշրջանում։ Եվ յուրաքանչյուր անկայուն իրավիճակ այս տարածաշրջանում մեզ համար մեծ ռիսկեր է ստեղծելու, շատ մեծ ռիսկեր, և Սյունիքը վերցնելու գայթակղությունը Ադրբեջանի համար շատ մեծ է լինելու։ Ու դրա վտանգը կա։ Ե՛վ Սյունիքի հետ կապված, և՛ Սևանի մի կտորի հետ կապված։ Մենք սա՞ ենք ուզում։

Ընտրությունների ժամանակ 21թ․-ին ինձ շատ էին հարցնում՝ բայց քանի տարի է պետք բանակը վերականգնելու համար։ Ես ասում է 3-5 տարի, արդեն 4-ն անցել են։ Ինչ-որ բան արվո՞ւմ է, չեմ տեսնում։ Երբ որ ինձ ասում են, որ Հնդկաստանից հրետանի են առնում կամ ինչ-որ հրթիռ, իմ մոտ հարց է առաջանում, հետո ո՞նց ես զինամթերքով դա ապահովելու։ Եվ բան են առնում, որը չեն կարողանում բերել։ Ո՞նց։ Մի բան ստեղից, մի բան մի տեղից, մի բան մի ուրիշ տեղից։

Ու ամենից հետաքրքիրը գիտե՞ք ինչ է։ Եթե հիշում եք, հրապարակային մեղադրում էին, որ 80-ական թվականների զենքերով էին կռվում։ Ուկրաինայի պատերազմը նայեք․ 60-ական, 70-ական, 80-ական թվականների զենքերը ամենից հուսալի զենքերն են, ըստ էության։ Այս պատերազմի ժամանակ մենք պարտվեցինք բայրաքթարներին։ Ուկրաինայում նույն ռուսական ՀՕՊ-ի հնարավորություններով 2 շաբաթում բոլոր բայրաքթարները խփեցին, վերացան։

Բայրաքթարի մասին մենակ լսել ենք պատերազմի առաջին 2-3 շաբաթվա ընթացքում, որովհետև մեծ էին, ռադարները բռնում էին, փոքրերը չեն բռնում ռադարները, բայց դրանք մեծ էին, դանդաղաշարժ, 150, 160 կմ/ժամ։ Ո՞նց եղավ, որ այդպես եղավ։ Մենք պետք է առաջին 2 շաբաթում բայրաքթարների հարցը լուծեինք և ավարտեինք։ Ո՞նց եղավ։ Այ պատճառներից մեկն այն է, որ ասում էի։ Բանակը «կլուբնիչնի» ռեֆորմների պրոցեսի մեջ էր։ ՀՕՊ-ը չաշխատեց։ Ինչո՞ւ ամբողջ օդը չփակվեց։ Որովհետև ՀՕՊ-ի պատվերը փոխել են, առել են Սու-եր, որոնք ընդհանրապես չեն օգտագործել, բայց լավ սելֆիներ են արել դրանց ֆոնի վրա։ Հիմա սրա մասին պետք է խոսե՞լ, թե՞ պետք չէ։ Հիմա գնում են 185 մմ-անոց հրետանիներ, որի մարտագլխիկն արժե 4000-5000 դոլար։

Մի պահ գինը թռել էր մինչև 7000-8000։ Ամենից էժանը՝3000։ Դուք ո՞նց եք պատկերացնում, էդ ինչքա՞ն պիտի բերեք և հետո էդ ո՞նց պիտի բերեք։ Ձևն էլ չկա բերելու։ Բաներ կա, որ անում են մարդիկ, մեկ-մեկ քեզ հարց ես տալիս՝ էս մարդիկ ընդհանրապես մտածում են, թե էդ մտածելու ընդունակությունը չունեն։ Հետո ո՞նց եք էդ հարցերը լուծելու, մի բան Հնդկաստանից, մի բան Ֆրանսիայից։ Անկեղծ ասած, չեմ հասկանում, դրա սպասարկումը ո՞նց է լինելու։

Ուկրաինայի պատերազմը ցույց է տվել, որ «Ցեզար» կոչեցյալը, որը Ֆրանսիային պատվիրել են, լավ հրետանի է, չափազանց նուրբ։ Մարտական այդ վիճակում վերանորոգել հնարավոր չէ, հենց մի քիչ շարքից դուրս է գալիս, տանում են չգիտես ուր վերանորոգման համար։ Այդ բազան դուք ստեղծո՞ւմ եք, թե՞ չեք ստեղծում, չեն ստեղծում։ Ինչ-որ մի բյուջե կա, որը պիտի ծախսեն, թե ի՞նչ են ծախսում, ո՞վ է առնում, ո՞նց են առնում։

Հիմա հարցը հետևյալն է՝ մարտունակ բանակ, ռազմաքաղաքական դաշնակիցներ, որոնց հետ հարաբերությունները պետք է վերանորոգել, և իհարկե, տնտեսական զարգացվածության մակարդակը։ Ինձ մտահոգում է, որ այս վերջին տարիների ընթացքում օտարերկրյա ներդրումներ Հայաստանում գրեթե չկան։ Ինչո՞վ է պայմանավորված։ Լիքը գործարաններ են բացել, ոչ մեկը չաշխատեց։ Պարզվեց, դրանք չեն էլ եղել։ Ուղղակի PR, նկարվելու համար ինչ-որ բան էին բացում, ոչ մի բան չաշխատեց։ Հիմա կամ մենք դառնում ենք զուտ սպասարկող երկիր, սպասարկման ոլորտ։ Այդ սպասարկման ոլորտն էլ լիմիտ ունի,

դու ծով չունես։ Որևէ մի քայլ չի արվել արդյունաբերական հնարավորությունների զարգացման համար։ Սա պիտի փոխվի։ Ես նույնիսկ չեմ կարող ասել, առաջին քայլը, որը պիտի լինի, անվտանգության հարցն է։ Եթե դու անվտանգության հարց չես լուծում, բոլոր մյուս հարցերը ռիսկային են դառնում»,- ասել է երկրորդ նախագահը:

News.am-ի նյութերով