FREEDOM HOUSE․ ՀԱՅԱՍՏԱՆՈՒՄ ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐԱԿԱՆ ԿԱՌԱՎԱՐՄԱՆ ՎԱՐԿԱՆԻՇԸ ՆՎԱԶԵԼ Է
Freedom House միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպությունը հրապարակել է իր Nations in Transit 2024 («Ազգերը տարանցման մեջ 2024») տարեկան զեկույցը, որում Հայաստանում ժողովրդավարական կառավարման ազգային վարկանիշի անկում է նշել։
«Ազգային դեմոկրատական կառավարման միավորը 2.50-ից իջել է 2.25-ի, ինչը պայմանավորված է գործադիր իշխանության համախմբմամբ, կենտրոնական կառավարության վաղեմի հակվածությամբ՝ գերադասելու և պաշտոնանկ անելու ընդդիմադիր քաղաքապետերին, և իշխող կուսակցության ֆինանսների թափանցիկության բացակայությամբ։
«Արդյունքում Հայաստանում ժողովրդավարության գնահատականը 3.11-ից իջել է 3.07-ի»,- նշվում է փաստաթղթում։
Ըստ Freedom House-ի զեկույցի, նախորդ երկու տարիների համեմատ, որոնց ընթացքում եղել է «սահմանադրական ճգնաժամ, հեղաշրջման փորձ, արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ, ընդդիմության երկարատև բողոքի ակցիաներ և խորհրդարանական բոյկոտներ, Հայաստանի ներքաղաքական կյանքը 2023-ին ավելի կայուն էր, և քաղաքական ակտիվությունը կենտրոնացած էր հիմնականում Ազգային ժողովում։ Հայաստանը շարունակել է էական բարեփոխումներ իրականացնել՝ ազդելով դատական համակարգի, հակակոռուպցիոն, տարածքային կառավարման, կրթության և սահմանադրական փոփոխությունների զարգացման վրա»։
Միաժամանակ, իրավապաշտպան կազմակերպությունը հանրապետության քաղաքական ոլորտում ընդգծված բևեռացում է նշում։
«Հայաստանի քաղաքականությունը շարունակում է մնալ խիստ բևեռացված Քաղաքացիական պայմանագրի, որը մնացել է իշխանության 2018 թվականի թավշյա հեղափոխությունից հետո, և նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի գլխավորած նախահեղափոխական քաղաքական էլիտայի կուսակցությունների ու վստահված անձանց միջև։ Սակայն, այս բևեռացումը հիմնականում սահմանափակվում է յուրաքանչյուր խմբի հիմնական կողմնակիցներով, մինչդեռ բնակչության ճնշող մեծամասնությունը քաղաքականապես անտարբեր է և իրավազրկված, ինչի մասին վկայում են հարցումների արդյունքները և ընտրություններին ցածր մասնակցությունը: Պասիվ, անկազմակերպ խորհրդարանական ընդդիմության ֆոնին և այն նշանների, որ «Քաղաքացիական պայմանագրի» երբեմնի աննախադեպ ժողովրդականությունը թուլանում է, Փաշինյանի կուսակցությունը սկսել է կենտրոնանալ Հայաստանի մարզերի մակարդակով իշխանության ամրապնդման, մարզային կուսակցական կառույցների ամրապնդման վրա և փորձում է վերականգնել վերահսկողությունը համայնքների վրա, որտեղ այն նախկինում պարտվել էր ընտրություններում»,- ասվում է զեկույցում:
Freedom House-ը ընդգծում է, որ Ադրբեջանի զինված ուժերը նախորդ տարիներին բազմաթիվ բախումներից հետո շարունակել են սպառնալ Հայաստանի Հանրապետության գոյությանը` գրավելով երկրի տարածքի մի մասը։
Այս մասին նշվում է կազմակերպության հրապարակած՝ Ազգերը անցումային շրջանում «Տարածաշրջան՝ վերադասավորված ինքնավարության և ժողովրդավարության կողմից» վերտառությամբ տարեկան զեկույցում, որում գնահատվում է Կենտրոնական Եվրոպայում և Կենտրոնական Ասիայում ժողովրդավարության մակարդակը:
Իրավապաշտպան կազմակերպությունը Լեռնային Ղարաբաղից 120 հազար հայերի բռնի տեղահանումն անվանում է էթնիկ զտում՝ հավելելով, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի քաղաքական և ռազմական հաղթանակները կարող են «մեծացնել նրա ախորժակը» և պատրվակ դառնալ տարածքային նոր պահանջների համար։
Զեկույցում մասնավորապես ընդգծվում է, որ Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանական ռեժիմի դաժան հարձակումը, որը ստիպեց այնտեղ ապրող ավելի քան 120 հազար էթնիկ հայերին փախչել, բացասաբար է ազդել Հայաստանի ժողովրդավարացման ջանքերի վրա: Նշվում է, որ նրանք այժմ հիմնական բնակություն են հաստատել հենց Հայաստանում, որտեղ կառավարությունը փորձում է լուծել նրանց հումանիտար կարիքները՝ միաժամանակ պաշտպանելով իր սեփական տարածքը, ամրապնդելով իշխանությունը ներքին քննադատության պայմաններում և արձագանքելով ավելի լավ կառավարման պահանջներին, որը խթանել էր 2018 թ. հեղափոխությունը։
ԶԼՄ-ների նյութերով
