ՓԱՇԻՆՅԱՆԻ ՀԱՎԱՆՈՒԹՅԱՆ ՎԱՐԿԱՆԻՇԸ 2018-ԻՆ ԱՎԵԼԻ ՔԱՆ 80 ՏՈԿՈՍ ԷՐ, 7 ՏԱՐԻ ԱՆՑ՝ 11-17 ՏՈԿՈՍ. ԶԵԿՈՒՅՑ
«Իրավունքի և ազատության կենտրոն» ՀԿ֊ն վերլուծական զեկույց է հրապարակել Նիկոլ Փաշինյանի վարչապետության և նրա հանրային դիրքի վերաբերյալ: Զեկույցում մասնավորապես ասվում է.
«Այս հետազոտությունը ներկայացնում է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և նրա կառավարության նկատմամբ հանրային հավանության և վստահության վարկանիշների համապարփակ վերլուծությունը՝ 2018 թվականի Թավշյա հեղափոխությունից մինչև 2025 թվականի կեսերը։ Դիտարկվող յոթնամյա ժամանակահատվածը նշանավորում է Հայաստանի հետխորհրդային պատմության ականավոր փուլերից մեկը, որը բնութագրվում է հանրային տրամադրությունների կտրուկ փոփոխությամբ՝ գրեթե միաձայն հեղափոխական էյֆորիայից մինչև վստահության խորը և համատարած ճգնաժամ։
Նիկոլ Փաշինյանը իշխանության եկավ 2018 թվականի մայիսին՝ աննախադեպ ժողովրդական աջակցության ալիքի վրա, երբ նրա հավանության վարկանիշը գերազանցում էր 80%-ը, և առկա էր հանրային հստակ մանդատ՝ իրականացնելու լայնածավալ ժողովրդավարական և հակակոռուպցիոն բարեփոխումներ։ Սկզբնական տարիները նշանավորվեցին հսկայական լավատեսությամբ, երբ բնակչության ճնշող մեծամասնությունը կարծում էր, որ երկիրը շարժվում է ճիշտ ուղղությամբ։ Սակայն հեղափոխական այս «մեղրամիսը» աստիճանաբար իր տեղը զիջեց կառավարման բարդ իրողություններին՝ հանգեցնելով աջակցության բնական, թեև դանդաղ, անկմանը 2019 թվականի ընթացքում։
Վճռորոշ շրջադարձային կետը 2020 թվականի Լեռնային Ղարաբաղի երկրորդ պատերազմն էր։ Ռազմական պարտությունը և դրան հաջորդած եռակողմ հրադադարի համաձայնագիրը, որը լայնորեն ընկալվեց որպես ազգային նվաստացում, առաջացնելով հանրային վստահության աղետալի և մշտական փլուզում։ Փաշինյանի հավանության վարկանիշները նախապատերազմյան ավելի քան 84% բարձր ցուցանիշից կտրուկ անկում ապրեցին՝ հաջորդ տարիներին հետևողականորեն մնալով ցածր երկնիշ թվերի սահմաններում։ Առաջնորդի և հանրության միջև սոցիալական պայմանագրի այս խզումն ապացուցեց, որ հիմնարար է և անվերականգնելի։
Չնայած այս փլուզմանը, Փաշինյանի «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունը վճռական հաղթանակ տարավ 2021 թվականի արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններում։ Այս պարադոքսալ արդյունքը ոչ թե նրա ժողովրդական մանդատի վերականգնման նշան էր, այլ ընդգծում էր հայաստանյան քաղաքականության մեջ առկա խորը «վստահության վակուումը»։ Ընտրողները, կանգնելով ընտրության առջև՝ գործող իշխանության, որից խորապես հիասթափված էին, և մինչև 2018 թվականի քաղաքական վերնախավի միջև, որին գերակշիռ մեծամասնությամբ մերժում էին, նախընտրեցին առաջինին՝ բացահայտելով ընդդիմության խորը հակակրանքն ու վստահության բացակայությունը։
2022-ից 2025 թվականներին Փաշինյանի վարչապետությունը բնորոշվել է այս նոր իրականությամբ՝ կառավարում՝ կայունացած, բայց չափազանց ցածր հավանության վարկանիշներով, որոնք սովորաբար տատանվում են 11%-ից 17%-ի սահմաններում։ Այս ժամանակահատվածը նշանավորվեց մի շարք շարունակական ճգնաժամերով, այդ թվում՝ ադրբեջանական ռազմական ներխուժումները Հայաստանի ինքնիշխան տարածք և, ամենակարևորը, 2023 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի շրջափակումը և դրան հաջորդած ռազմական գրավումը, որի հետևանքով տեղի ունեցավ ամբողջ բնակչության բռնի տեղահանումը։ Այս իրադարձություններն էլ ավելի խորացրին հանրային հիասթափությունը ոչ միայն կառավարությունից, այլև ողջ քաղաքական դասից, քանի որ հարցումները հետևողականորեն ցույց են տալիս, որ քաղաքացիների մեծամասնությունը չի վստահում որևէ քաղաքական գործչի։
Այս ներքին վստահության ճգնաժամին զուգահեռ տեղի է ունեցել Հայաստանի արտաքին քաղաքականության պատմական և հանրային աջակցություն վայելող վերակողմնորոշում։ Ռուսաստանի և Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) կողմից անվտանգության երաշխիքներ չտրամադրելու ընկալումը հանգեցրեց Մոսկվայի նկատմամբ հանրային վստահության փլուզմանը և Արևմուտքի, մասնավորապես՝ Եվրոպական միության, Ֆրանսիայի և Միացյալ Նահանգների հետ ավելի սերտ կապերի աջակցության համապատասխան աճին։ Թեև Փաշինյանը չունի լայն մանդատ իր ընդհանուր կառավարման համար, նա ունի հստակ ժողովրդական մանդատ այս աշխարհաքաղաքական շրջադարձի համար։ Սակայն Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ նրա «խաղաղության օրակարգը» մնում է քաղաքականապես վտանգավոր՝ հայտնվելով հանրության մի ճնշման տակ, որը ցանկանում է խաղաղություն, բայց ճնշող մեծամասնությամբ դեմ է անհրաժեշտ զիջումներին։
Նայելով 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրություններին՝ քաղաքական դաշտը անկայուն է և բնութագրվում է հանրային ապատիայով և պետական բոլոր ինստիտուտների նկատմամբ խորը անվստահությամբ։ Փաշինյանի քաղաքական գոյատևումը շարունակում է կախված լինել ոչ այնքան սեփական ժողովրդականությունից, որքան ընդդիմության՝ կենսունակ, վստահելի այլընտրանք ներկայացնելու մշտական անկարողությունից։ Հայաստանի քաղաքականության ապագան կձևավորվի կառավարության՝ իր խաղաղության օրակարգի հակասությունները կառավարելու կարողությամբ և համատարած հանրային դժգոհության՝ կա՛մ քնած մնալու, կա՛մ նոր քաղաքական ուժերի կողմից մոբիլիզացվելու ներուժով»: