«Երբ ես այդ հարցը քննարկում եմ որոշ ադրբեջանցիների հետ, նրանք ասում են` «դե մենք հիմա գերիշխող դիրք ունենք և ուզում ենք օգտագործել պահն ու ստանալ հայերից ամեն ինչ»․ - ռուսական "Коммерсантъ"-ը երեկ մեծ հարցազրույց է հրապարակել Թոմաս դը Վաալի հետ՝ «Քսանհինգ տարիները պարզապես կորցրել են» վերնագրով։
Բացի Արցախում մնացած հայության սոցիալ-տնտեսական և մարդասիրական խնդիրների մասնակի լուծումից՝ Հայաստանը որևէ տեսլական, երկարաժամկետ պատկերացում ունի՞ Արցախի ապագայի և դրանում իր դերի մասին։ Բացի «Ապագա կա» խորապես անապագա և անհեթեթ կոչը հնչեցնելուց՝ Արցախի վերածնության հարցում ի՞նչ է անում հայկական կողմը, եթե պետությունն այլևս որևէ հարցի չի մասնակցում՝ բնակչության ֆիզիկական անվտանգության ապահովումից մինչև հումանիտար բեռների առաքումը թողնելով ռուսական խաղաղապահ զորակազմի ուսերին։
Մեկ տարի է անցել այն պահից, երբ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության եկան հրադադարի շուրջ, որը վերջ դրեց Ադրբեջանի և Արցախի միջև 44-օրյա պատերազմին։ Համաձայնագիրը նաև թույլ տվեց Ռուսաստանին երկու կողմերի միջև որպես խաղաղապահ տեղակայել մոտ 2000 զինծառայող և նախատեսել է ռազմագերիների ու այլ պատանդների փոխանակում։ Այս մասին National Interest-ի իր հոդվածում գրում է Մայքլ Ռուբինը։
Խաղաղություն հաստատվում է այն դեպքում, երբ հակամարտող բոլոր կողմերը ցանկանում են, որ խաղաղություն հաստատվի։ Եթե կողմերից մեկը դեմ է խաղաղության հաստատմանը, միայն մեկ կողմի ցանկությամբ խաղաղություն չի կարող լինել, Aysor.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց միջազգայնագետ Սուրեն Սարգսյանը՝ անդրադառնալով Շուշիի մերձակայքում ադրբեջանցիների կողմից հայ երիտասարդի սպանության ֆոնին ՀՀ ղեկավարության՝ խաղաղության դարաշրջան բացելու հայտարարություններին։
Ամեն ինչ նոր է սկսվում. Հարավային Կովկասը, Հյուսիսային Կովկասը, Կենտրոնական Ասիան, Մերձավոր Արևելքը վերածվում են մի մեծ կծիկի և որևէ իրադարձություն դրանցից մեկում ուղղակիորեն դետոնացիա է ենթարկում մյուսներին, և այս մեծ տարածաշրջանը դեռ մեծ փոփոխությունների է ենթարկվելու՝ աներևակայելի կոալիցիաներ կարող են ստեղծվել, վերաբաժանումներ ու սահմանների փոխակերպումներ են լինելու, ժամանակն էլ սկսել է արագ աշխատել։ Այս մասին ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է քաղաքագետ Ստեփան Դանիելյանը:
2021 թվականի նոյեմբերի 8-ին՝ Լեռնային Ղարաբաղում ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին եռակողմ հայտարարության ստորագրման տարեդարձի նախօրեին, ադրբեջանցի զինվորականները կրակ են բացել խաղաղ բնակիչների՝ ջրմուղի աշխատողների վրա, որոնք նորոգման աշխատանքներ էին կատարում Ստեփանակերտ-Շուշի ճանապարհահատվածի մերձակայքում: Ահաբեկչության հետևանքով (հենց այդպես է դա կոչվում, և հենց այդպես են դա անվանել և՛ ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանը, և՛ Արցախի իրավապահ մարմինները) զոհվել է 22-ամյա մի տղա, երեքը վիրավորվել են, նրանցից մեկը՝ ծանր։
Մեծ Բրիտանիան շատ լուրջ պետություն է, և այդ երկրի Համայնքների պալատում այսօր քննարկվելիք Հայոց ցեղասպանության ճանաչման օրինագիծը հաջողությամբ պսակվելու մեծ հնարավորություններ ունի։ Կարծում եմ՝ այս նախաձեռնությունը Ցեղասպանության ճանաչումով կավարտվի, Aysor.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց թուրքագետ Հակոբ Չաքրյանը։
Թուրքիայի տնտեսությունը վերջին մի քանի տարվա ընթացքում չի հոգնում զարմացնել դիտորդներին, որպես կանոն` տհաճ կերպով: Գլոպինգային գնաճ, անառողջ ցածր արտարժույթային պահուստներ, «աշխարհի ամենավատ արժույթը», ՏՀԶԿ-ի ամենաաղբային վարկային վարկանիշները, վոլյունտարիստական կառավարում, ԿԲ ղեկավարի պաշտոնանկության հետ կապված սկանդալներ. այս ամենը կասկածի տեղիք է տալիս հանրապետության ֆինանսատնտեսական հեռանկարների հարցում։ Այնուամենայնիվ, չնայած մշտական ցնցումներին, Թուրքիան դեռևս կանգուն է մնում` առանց դեֆոլտի և նմանատիպ աղետների: Որքա՞ն ժամանակ այն կարող է օդից կախված մնալ, գրում է «Իզվեստիա»-ն։
Մեկ տարի առաջ` նոյեմբերի 9-ին, ռուս խաղաղապահների բրիգադը ստանձնեց Արցախի Հանրապետության պաշտպանությունը։
Ահա և մեկ տարի անցավ Լեռնային Ղարաբաղում 44-օրյա պատերազմի ավարտից: Օգտվելով այն հանգամանքից, որ Հայաստանում իշխանության է եկել պոպուլիստ-դիլետանտների թիմը, Ադրբեջանը, թուրքական զինված ուժերի և սիրիական թուրքամետ կազմավորումների վարձկան-ահաբեկիչների ջոկատների անմիջական աջակցությամբ, ռևանշ վերցրեց 90-ականների սկզբի Արցախյան պատերազմում կրած պարտության համար։ Այսօր Բաքվի վերահսկողության տակ են ոչ միայն տխրահռչակ յոթ շրջանները, այլև Շուշիի և Հադրութի շրջանները, որոնք Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավարության կազմում ընդգրկված են եղել դեռևս ԽՍՀՄ տարիներին։ Հայաստանն ու Արցախը տվեցին առնվազն հինգ հազար զոհ (իշխանությունն այդպես էլ չներկայացրեց վերջնական անվանական ցուցակը), տասնյակ հազարավորները վիրավորվեցին, հարյուրավորները համարվում են անհետ կորած։ Տասնյակ, եթե ոչ հարյուրավոր գերիներ մինչ օրս մնում են Ադրբեջանի բանտերում։