ՓԱՇԻՆՅԱՆԻ ՕՐԱԿԱՐԳԸ
Բլոգեր Տիգրան Քոչարյանը փոքր-ինչ վերափոխել է Չերչիլի հանրահայտ խոսքերը։ «Եթե ազգը պատերազմի ու նիկոլի միջև ընտրում է նիկոլին, ապա ստանում է և՛ նիկոլ, և՛ պատերազմ», - գրում է նա։ Սկզբունքորեն ամեն ինչ ճիշտ է, քանզի «նիկոլն» ու «խայտառակությունը» նույնական հասկացություններ են։ Ընդ որում՝ շատուշատ առումներով։ Բայց տվյալ դեպքում խոսքը միայն մեկ իմաստի մասին է. պետական։
Մի առիթով մենք հարց տվեցինք. ունի՞ արդյոք Փաշինյանը Հայաստանի առջև ծառացած խնդիրների լուծման օրակարգ։ Այդպիսի օրակարգ նա ունի։ Ֆիզիկոսները հավաստում են, որ կա նյութ, և կա հականյութ: Կա մատերիա և կա հակամատերիա: Նույնն էլ այստեղ է: Կա «պետություն» հասկացություն։ Եվ կա «նիկոլիզմ» հասկացություն, այսինքն՝ հակապետություն։
Նիկոլն ու իր թիմը, ըստ էության, պետություն փլուզողներ են։ Որպեսզի աչքի չզարնվի ու այնքան էլ չնյարդայնացնի, փոխհատուցում են վճարում։ Ինչի՞ հաշվին։ Առավելապես՝ նրանց գործունեության, ովքեր իրենցից առաջ ստեղծել են այդ պետությունը։ Դե, ու նաև նույն այդ պետության փլուզման հաշվին։
Սկզբում փլուզեցին Լեռնային Ղարաբաղի պետականությունը։ Հիմա նրա բնակիչներին փոխհատուցում են վճարում։ Որ այնքան էլ չվշտանան։
Հիմա փլուզման ճանապարհին է Հայաստանը։ Այստեղ ավելի բարդ է, բայց փուլերն ակնհայտ են։ Նախ՝ ի՞նչ պետություն առանց բանակի։ Ուրեմն պետք է քայքայել բանակը՝ անվանելով դա բարեփոխում։ Ուրեմն պետք է, որ Ալիևն անդադար «միջադեպեր» հրահրի սահմանների վրա։ Որպեսզի Նիկոլն առիթ ունենա հանդես գալու նախաձեռնությամբ, որ Ադրբեջանի հետ սահմանը հսկեն ռուսները։ Եվ մարդիկ չեն առարկի, քանի որ ո՞ւմ է դուր գալիս յուրաքանչյուր օրն սկսել ամփոփագրերի դիտումով, թե որտեղ են այսօր կրակել ադրբեջանցիները. Սյունիքում, Գեղարքունիքում, թե՞ Երասխում…
Իսկ եթե ռուսները համաձայնե՞ն վարչապետի նոր նախաձեռնությանը և իրենց հսկողության տակ վերցնեն Ադրբեջանի հետ սահմանի ողջ պարագիծը։ Մի՞թե հարց չի առաջանա. իսկ այդ դեպքում պե՞տք է արդյոք առհասարակ հայկական բանակը։ Այդ հարցն արդեն հնչեցրել է նաև Իլհամ Ալիևը, համոզմունք հայտնելով, որ Հայաստանի բանակը վերականգնել պետք չէ։ «Ինչի՞ համար»,- հարցրեց նա։ Իսկ Նիկոլը շատ ուշադիր է լսում Ալիևի հռետորական հարցերը…
Եվ այսպես, եթե ռուսները հսկեն Ադրբեջանի հետ մեր սահմանը, ապա մեր բանակն իսկապես կարելի է լուծարել։ Իսկ բյուջեի այդպիսի խնայողության հաշվին փոխհատուցում վճարել…
ԻՍԿ ՀԵՏՈ՞։ ՀԵՏՈ ՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ՓԼՈՒԶՄԱՆ ԱՌՈՒՄՈՎ կարևոր է տարանցիկ ճանապարհ բացել Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ Ադրբեջանի հաղորդակցության համար։ Երկաթուղային և ավտոմոբիլային հաղորդակցության։ Եվ այդ ճանապարհների հսկողությունը նույնպես փոխանցել ռուսներին։ Քանի որ դրանք կլինեն հենց միջանցքներ, այլ ոչ թե ճանապարհներ։ Լաչինի կարգի միջանցքներ։ Չէ՞ որ դա ռուսներն են վերահսկում։ Ահավասիկ Ադրբեջանը Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ կապող միջանցքները նույնպես կվերահսկեն նրանք։
Դե, իսկ եթե լավ թե վատ վերականգնվեն ինչ-որ կապեր ու շփումներ Թուրքիայի ու Ադրբեջանի հետ, ապա մաքսատներ են պետք։ Եվ տրամաբանական կլինի, որ եթե Հայաստանի տարածքով անցնող միջանցքները հսկում են ռուսները, ապա մաքսատներն էլ թող վերահսկեն նրանք։
Իսկ եթե Ադրբեջանի և Թուրքիայի հետ սահմանի մաքսային վերահսկողությունը փոխանցվում է ռուսներին, ապա ինչո՞ւ նրանց չհանձնել նաև մյուս մաքսատները։ Մեր ինչի՞ն է պետք ընդհանրապես սեփական մաքսային ծառայությունը։ Մանավանդ որ մենք ԵԱՏՄ անդամ ենք, որտեղ մաքսային չափորոշիչները միասնականացվում են։ Ստիպված չենք լինի ինքներս ծախսել, ռուսները մեզ որոշակի գումարներ կվճարեն մաքսատուրքերից, որոնք Փաշինյանը կբաժանի հպարտ երկրի հպարտ քաղաքացիներին՝ որպես պետականության կորստի փոխհատուցում։ Քանի որ ապագա կա, Նիկոլը խոստացել է։
Եթե Հայաստանի սահմանները, Հայաստանի մաքսատներն ու Հայաստանի ճանապարհները վերահսկեն ռուսները, ավելի ճիշտ՝ Ռուսաստանի Անվտանգության դաշնային ծառայությունը, ապա հարց կառաջանա. պե՞տք է արդյոք մեզ սեփական անվտանգության ծառայությունը։ Ինչու կրկնորդել: Դե, պետական անձանց պահպանության ծառայությունը կարելի է թողնել, իսկ մնացած կառույցները ո՞ւմ են պետք։ Ռուսներն առանց մեզ էլ հիանալի կհաղթահարեն Հայաստանի անվտանգությանը սպառնացող մարտահրավերները։ Իսկ եթե ռուսները վերահսկեն Հայաստանի անվտանգության հետ կապված հարցերի ողջ սպեկտրը, տրամաբանական կլինի նաև ԱԳՆ գործառույթները փոխանցել Ռուսաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչությանը։ Լավրովը քթի տակ կհայհոյի, բայց հանձն կառնի։ Սփյուռքի հետ կապերի կոմիտեն կարելի է թողնել՝ ռուսներին ամեն տեսակի անհեթեթությամբ չծանրաբեռնելու համար։
Ամեն ինչ պրագմատիկ է։ Եթե Ադրբեջանը Նախիջևանի և Թուրքիայի հետ կապող ճանապարհներն անցնեն Սյունիքով, և մենք աստիճանաբար սկսենք կապիտալի փոխանակումը հարևանների հետ, ապա հարկ կլինի ստեղծել ազատ տնտեսական գոտիներ, որպեսզի Սյունիքի տարածաշրջանը հրապուրիչ լինի թուրքական և ադրբեջանական կապիտալի համար։ Իսկ եթե թուրքերն ու ադրբեջանցիները բավական էական ներդրումներ կատարեն տարածաշրջանում, ապա ինչո՞ւ չհայտարարել դա արտերկրային գոտի։ Նման նախագծի համար Անկարան և Բաքուն պատրաստ կլինեն մեծ գումարներ վճարել։ Եվ այդ վճարումների հաշվին կարելի է փոխհատուցում տալ Սյունիքի բնակիչներին, որպեսզի նրանք այնքան էլ չվշտանան, թե ինչպես են իրականանում Զանգեզուր ադրբեջանցիների վերադարձի մասին Ալիևի խոսքերը...
ՈՒՐԻՇ Ի՞ՆՉ ԽՆԴԻՐ ՈՒՆԻ ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ։ ԳԵՐԻՆԵ՞ՐԸ։ Կնստեն ստացած ժամկետն ու ազատ կարձակվեն։ Նիկոլը նրանց փոխհատուցում կվճարի կորցրած տարիների համար։ Մեկ-երկու հարյուր մարդկանց փոխհատուցում տալը բյուջեի այդպիսի խնայողությունների պայմաններում հեչ բան է։ Եվ, ի դեպ, ժամանակն է վերականգնել հարաբերությունները Հունգարիայի հետ։ Հետո՞ ինչ, որ ազատ արձակեցին Սաֆարովին։ Չէ՞ որ Նիկոլն էլ ազատ արձակեց Քարվաճառում հայ դեռահասի սպանության համար դատապարտված երկու ադրբեջանցիներին։ Առաջին իսկ հարմար առիթով Փաշինյանը նրանց ուղարկեց Բաքու, ուրեմն ինչո՞ւ ենք նեղանում հունգարացիներից։ Հունգարացիներին Ալիևը գոնե վճարել է։
Այս ամենը իրական սցենարներ են, այսպիսին է Նիկոլի օրակարգը, իսկ Ալիևն այդ օրակարգի իրականացման հարցում ամեն կերպ կօգնի նրան։ Խորհուրդներով ու պարբերական ահագնացմամբ։ Որպեսզի ավելի արագ շարժվի:
Նիկոլի ինչի՞ն է պետք դա։ Վաղուց ու բազմիցս արդեն ասվել է. «դավաճանի խարանից խուսափելու» համար։ Ինչպես ինքն է խոստովանել, հենց այդ պատճառով նա չդադարեցրեց պատերազմը նոյեմբերի 9-ից շատ ավելի շուտ, տարածքային ու մարդկային ավելի քիչ կորուստներով... «Դավաճանի խարանից խուսափելու» համար Նիկոլին պետք է ամեն գնով մնալ իշխանության ղեկին։ Հնարավորինս երկար: Ցանկացած թիմով, թեև ցանկալի է՝ առանձնակի բթամիտների և առանձնակի ցինիկների ընկերակցությամբ։
Այն, ինչ փոխանցվում է Ադրբեջանին. խնդիր չկա։ Այն, ինչ փոխանցվում է ռուսներին՝ առավել ևս։ Գլխավորն այն է, որ չխանգարեն իրեն վերարտադրվել։ Որպեսզի շարունակի ոչնչացնել պետությունը։ Որպեսզի պետական կառույցների վերացումն ի վերջո հասնի նաև դպրոցներին՝ հայ ժողովրդի պատմության իրենց դասագրքերով, որպեսզի գալիք սերունդները մոռանան, որ Նիկոլն ու խայտառակությունը նույնական հասկացություններ են։
Իսկ ռուսներից նեղանալն անհեթեթ է։ Նրանք տեսնում են, որ հայերն իրենք են վարի տալիս իրենց երկիրը։ «Վարի տվեք, եղբայր, եթե այդպես եք ուզում, բայց ոչ մեր շահերի հաշվին». սա է ռուսների դիրքորոշումը, և դա նորմալ դիրքորոշում է մեր պրագմատիկ դարում։
