«ՆՐԱՆՔ ՎԱՐԻ ԵՆ ՏԱԼԻՍ ԵՐԿԻՐԸ, ՈՐԸ ՄԵՆՔ ՀԱՄԱՐՈՒՄ ԵՆՔ ՄԵՐ ՀԱՅՐԵՆԻՔԸ»

3 տարվա ընթացքում Միքայելյանը հասկացե՞լ է, թե ինչ էր ասել:

2018 թվականի սեպտեմբերի 28-ին Դուշանբեի վերելակում Ալիևի հետ հանդիպման ընթացքում ձեռք բերվեցին որոշակի պայմանավորվածություններ, որից հետո Փաշինյանն ու իր ծառայանին երկար ժամանակ պարծենում էին, թե ադրբեջանցիները դադարեցրել են գնդակոծությունները Արցախի շփման գծի ողջ երկայնքով:

ՀՀԿ-ի առաջին դեմքերը եվ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանը բազմիցս զգուշացրել են, որ այդ պայմանավորվածությունների համար ստիպված ենք լինելու շատ թանկ վճարել։ Այդպես էլ ստացվեց։ Սահմանի վրա աննախադեպ լռության մասին հայկական կողմի պոպուլիստական հայտարարությունների տարփողման ներքո հակառակորդը լայնածավալ ինժեներաշինարարական աշխատանքներ իրականացրեց այն հատվածներում, որոնք կարող էին հենահարթակ ծառայել հետագա ագրեսիայի համար: Այդ աշխատանքների խորապատկերին հայկական զինված ուժերին հրաման էր տրվել. «Չկրակե՛լ»։ Եթե չլինեին վերելակային պայմանավորվածությունները, ապա նախկին վարչակազմի օրոք նման աշխատանքներ չէին կարող անցկացվել, դրանք պարզապես կկասեցվեին։

Վերելակում բանակցելուց հետո Փաշինյանը էականորեն մոտեցրեց առաջին արտահերթ ընտրությունների օրը։ Դեկտեմբերի 9-ին կլրանա էյֆորիայի պայմաններում քվեարկության երրորդ տարին։ Իսկ այ նոյեմբերի 26-ին կլրանա Թալինում տեղի ունեցած միջադեպի 3-րդ տարին, որտեղ Սասուն Միքայելյանը հայտարարեց. «Այս հաղթանակը, որ մեր հանրապետությունում կրեցիք դուք՝ հայ ժողովուրդը, ավելի կարևոր էր, քան թե արցախյան ազատամարտը»։ Միքայելյանին պատասխանեցին Արցախից, որից հետո նոյեմբերի 29-ին Ճամբարակում քարոզարշավի ընթացքում Փաշինյանը սպառնաց. «Այն, ինչ տեղի է ունեցել, ձեզ հետ կքննարկեմ, բայց ընտրություններից հետո, իսկ մինչ այդ ասում եմ՝ զբաղվե՛ք ձեր գործով»։

Արցախի Հանրապետությունում դեկտեմբերի 9-ի արտահերթ ընտրություններից հետո, իսկապես, կադրային փոփոխություններ տեղի ունեցան ուժային կառույցներում։ Փաշինյանը անպատիժ չթողեց այն ուժայիններին, ովքեր կասկածել էին, որ իր գունավոր այլանդակության ծաղրապատկերն ավելի կարևոր է, քան Արցախի ազատագրումը…

Միքայելյանի այդ նախընտրական հայտարարությունից անցել է 3 տարի։ Արդեն կորսված է Արցախի տարածքի 75 տոկոսը, զոհվել է 5 հազար հայ զինվոր, Սյունիքում մոլեգնում են զավթիչները։ Մենք կատարեցինք այս էքսկուրսը, որպեսզի հիշեցնենք, թե ինչից սկսվեցին գնդակոծությունների դադարեցման ուղղությամբ ջանքերը, և ինչի հանգեցրին դրանք ի վերջո։ Գործընթացը դեռևս ավարտված չէ, նոյեմբերի 16-ին Սյունիքում առանց գեթ մեկ կրակոցի հանձնվեց ևս 4 դիրք։ Հետաքրքիր է, Միքայելյանն ինքը գիտակցե՞լ է 3 տարի առաջ նոյեմբերի 26-ին Թալինում իր ասածի իմաստն ու հետևանքները։

Նախորդ խորհրդարանը հանձնեց Արցախը, իսկ սա կոչված է հանձնելու Սյունի՞քը

Ռեժիմի քարոզչամեքենան ներշնչում էր քաղաքացիներին, թե գունավոր հեղափոխության հայկական ծաղրապատկերի առաջնորդը պայմանավորվել է Ալիևի հետ, թե իբր՝ Փաշինյանին հաջողվեց այն, ինչը չի հաջողվել երկրորդ և երրորդ նախագահներին։

Արդյունքում Ալիեվը դադարեցրեց գնդակոծությունները, որպեսզի հնարավորություն տա Փաշինյանին սարքել իր սեփական խորհրդարանը, որը կոչված էր վավերացնելու Արցախի հանձնումը, ինչն էլ տեղի ունեցավ: Խայտառակ կապիտուլյացիայից հետո ընդամենը 5 պատգամավոր լքեց դեկտեմբերի 9-ի ընտրությունների արդյունքներով ձևավորված խորհրդարանի «Իմ քայլը» խմբակցությունը: 3,5 տարի շարունակ Փաշինյանին շատ բան էր ներվում, միայն թե ադրբեջանցիները չկրակեն։ Արդյունքում կապիտուլյանտը հողի բաժին դարձրեց 5 հազար երիտասարդների և ստեց, թե փրկել է 25-30-35 հազար կյանք (թիվը շարունակ աճում էր)։ Դուշանբեի վերելակում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները հանգեցրին կոնկրետ արդյունքների...

Այժմ իրավիճակը կրկնվում է Հայաստանում։ Հունիսի 20-ի արտահերթ ընտրությունների արդյունքներով Փաշինյանը ցույց տվեց Ալիևին, որ 44-օրյա պատերազմում պարտվելուց հետո իր լեգիտիմությունը չի տուժել, ուստի կարող է շարունակել Սյունիքի հանձնման վերաբերյալ պայմանավորվածությունների կատարումը։ Նախորդ խորհրդարանը հանձնեց Արցախը, սա կոչված է հանձնելու Սյունիքը։

«2021 թվականի մայիսի 12, մինչ ադրբեջանական զորքերն անարգել մուտք էին գործում Սյունիքի, Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի տարբեր տեղամասեր, իշխող ուժն ու ՊՆ, ԳՇ որոշ պաշտոնյաներ հրատապ կարգով տեղեկացնում էին, որ կրակահերթեր, փոխհրաձգություն չի եղել։ Այսինքն՝ նույնիսկ այն հատվածներում, որտեղ դիրքեր էին տեղակայվել, մոտեցող թշնամու վրա կրակ չէր արձակվել»,- ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է «Պատիվ ունեմ» խմբակցության պատգամավոր, ռազմական փորձագետ Տիգրան Աբրահամյանը։

Նա արձանագրել է, որ ներխուժմանը հաջորդած շաբաթներին չկրակելու հրամանի պայմաններում սահմանագծին ձեռնամարտեր են ընթացել հայ զինվորականների և ադրբեջանցի զավթիչների միջև։ Այն մասին, որ զինվորներին տրվել է նման հրաման, գրում էին ընդդիմադիր ԶԼՄ-ները, այդ մասին խոսում էին ընդդիմադիր պատգամավորները, սակայն նրանց ոչ ոք չէր լսում։ Ավելին, քաղաքական հաճկատարները կոչ էին անում չանվանել ադրբեջանցիներին զավթիչներ, քանի որ նրանք չեն կրակում։

Հետո զավթիչները սկսեցին կրակել հայկական դիրքերի վրա և դադարեցրին գնդակոծությունները միայն այն ժամանակ, երբ Ալիևը որոշեց ժամանակ տալ Փաշինյանին խորհրդարանական երկրորդ արտահերթ ընտրությունների անցկացման համար։ Պատմությունը կրկնվեց բառացիորեն, պարուրաձև. եթե 2018 թվականի դեկտեմբերի 9-ի ընտրությունները հնարավորություն բացեցին Ալիևի առջև Արցախի Հանրապետության դեմ ագրեսիայի համար, ապա հունիսի 20-ի արտահերթ ընտրությունները լեգիտիմ դարձրեցին Սյունիքի և Գեղարքունիքի մարզերի բռնազավթումը։

Անդրադարձ ակունքներին

Մայիսի 12-ից անմիջապես հետո իշխող ռեժիմը լայնածավալ գործողություն ձեռնարկեց երկու մարզերի համայնքների բնակիչներից զենքն առգրավելու ուղղությամբ։

Մարդիկ, որոնց տները գտնվում են ադրբեջանական դիրքերից մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա, տեսախցիկների առջև գանգատվում էին, որ իրենցից առգրավել են նույնիսկ որսորդական հրացանները: Խորամուխ եղեք. ինքնիշխան Հայաստանի տարածքի բռնազավթման պայմաններում զորքերին հրաման են տալիս «Չկրակե՛լ», իսկ բնակչությունից առգրավում են զենքը, ինչի ապացույցները շատ-շատ են…

Արդեն հայտնի է, որ զավթիչների սանձազերծած դիրքային պատերազմից հաշված օրեր առաջ հայկական դիրքերից հեռացրել են զորահավաքային ռեզերվը։ Նոյեմբերի 14-16-ի իրադարձությունների մասնակիցներն այսօրը տարակուսում են, թե որտեղից են ադրբեջանցիներն իմացել, որ հրաման է եղել հետ կանչել պահեստազորայիններին: Ոմանք հիշեցին, որ դիրքային պատերազմը սկսվել է նոյեմբերի 14-ին, երբ պաշտպանության նախարարը դեռևս Արշակ Կարապետյանն էր, որը հայտնի է թուրք գեներալակազմի հետ իր սերտ կապերով…

Ըստ Սահմանադրության (հոդված 14, կետ 1)՝ «Հայաստանի Հանրապետության զինված ուժերն ապահովում են Հայաստանի Հանրապետության պաշտպանությունը, անվտանգությունը, տարածքային ամբողջականությունը և սահմանների անձեռնմխելիությունը»։ Այն, ինչ տեղի է ունենում մայիսի 12-ից ի վեր, այդ հոդվածի կոպիտ խախտում է և վերելակային դիվանագիտության անմիջական հետևանք։

Վերջում՝ ևս մեկ հակիրճ անդրադարձ ակունքներին. 1998թ. օգոստոսի 25-ին Պետդուման խորհուրդ տվեց Ելցինին հրաժարական տալ, նախագահին մեղադրեցին ԽՍՀՄ փլուզման և Բելովեժյան համաձայնագրերի ստորագրման համար։ 240 ձայն իմպիչմենտի օգտին էր և ընդամենը 72՝ դեմ։ Արդեն ոչինչ հնարավոր չէր վերադարձնել, աշխարհի քարտեզից անհետացել էր պետությունը, որի մասն էր Հայաստանը։ «Նրանք զուգարանակոնքը գցեցին երկիրը, որը մենք համարում էինք մեր հայրենիքը», - այն ժամանակ հայտարարեց իմպիչմենտի կողմնակիցներից մեկը՝ մեղադրելով Ելցինի թիմին դավաճանության մեջ։

ԽՍՀՄ-ից հետո աշխարհի քարտեզից անհետացավ մի քանի պետություն, Ռուսաստանն այդպես էլ չկարողացավ օգնության հասնել նրանց։ Մեր դեպքում գործընթացն արդեն հասել է վերջնական փուլին. երկիրը դեռ «վարի չեն տվել» ամբողջությամբ, բայց դա արդեն ընթացքում է…