«HOMO NIKOLIKUS»-ՆԵՐԸ ԿՈՆՍՊԵԿՏԱՎՈՐՈՒՄ ԵՆ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻՆ
Դատելով նրանից, թե որքան համակարգված են գրոհում ընդդիմությանը Նիկոլի քարոզիչները, Հայաստանին սպասվում են դժվարին օրեր։ Մի կողմից, մենք ամեն օր ստանում ենք իշխող թիմի ապիկարության և դրա անդամների բացահայտ ստախոսության նորանոր վկայություններ։ Ինչպե՜ս էր ավելի վաղ ստում Նիկոլը՝ խոստանալով, թե ջրի, էլեկտրաէներգիայի, գազի սակագների բարձրացում չի լինելու, այլ լինելու է նույնիսկ իջեցում։ Ինչպե՜ս էր ստում էկոնոմիկայի ներկայիս նախարարը՝ խոստանալով տնտեսական երկնիշ աճ և պատրաստակամություն հայտնելով հակառակ դեպքում հրաժարական տալ։ Աճ չկա, իսկ նախարարը չի հեռանում։
Չենք խոսում արդեն այն մասին, որ գերիները, որոնց Նիկոլը նախորդ տարվա հունիսին խնդրում էր համբերել ևս մի քանի ամիս, շարունակում են սպասել, և թե դեռ որքան պետք է մնան Բաքվի զնդաններում՝ ի փառս ներկայիս իշխող թիմի, հայտնի չէ։ Ադրբեջանական բանակի ստորաբաժանումները շարունակում են հանգիստ մնալ Հայաստանի տարածքում և ամրապնդել իրենց դիրքերը, չնայած իշխանությունների խոստումներին՝ վռնդել նրանց եթե ոչ խաղաղ, ապա ուժային ճանապարհով: Դրան հավելենք քաղաքական բռնաճնշումները մի շարք համայնքների ընտրված ղեկավարների դեմ, և կստացվի բավական մռայլ պատկեր։ Առանց որևէ հարցումների էլ պարզ է, որ Նիկոլի վարկանիշը շարունակում է ընկնել, և շուտով նույնիսկ աղանդներն արդեն ի վիճակի չեն լինի մակերևույթին պահել նրան։
Բայց եթե Նիկոլը դեռ շարունակում է նստած մնալ իր աթոռին, ուրեմն դա ինչ-որ մեկին պետք է։ Պարզ է, թե ում. առաջին հերթին՝ Բաքվին և Անկարային։ Վերջինս, ինչպես նշվել է բազմիցս, մտադիր է շահաբաժնի իր մասը պոկել 44-օրյա պատերազմում տարած հաղթանակից, ուստի Էրդողանին, առավելևս Ալիևին, բացարձակապես չի ժպտում Նիկոլին իշխանությունից հեռացնելու և գլխավոր ընդդիմադիր ուժին՝ «Հայաստան» դաշինքին երկրի կառավարման անցնելու հավանականությունը։
Ուստի թուրքական տանդեմը, Նիկոլի հետ միասին, մտադիր չէ անգործ նստել, և Ալիև-Էրդողան-Փաշինյան եռյակը սկսել է հերթական զանգվածային քարոզարշավն ընդդիմության դեմ։ Գործողությունների համակարգվածության մասին վկայում են ձևանները, որոնցով ընթանում է գրոհը։ Այսպես, վերջին օրերին ընդդիմության վրա հարձակումները նիկոլաճտերը վարում են՝ զինվելով Ռոբերտ Քոչարյանի հուշերով։ Հիմա նրանց այդպիսի հրահանգ է տրված. հարվածել Քոչարյանին իր իսկ զենքով։
Եվ ահա հայկական քաղաքական իրականության ամենազավեշտալի կերպարներից մեկը՝ Արփի Դավոյանը, խորհրդարանում ընթերցում է Քոչարյանի գրքից մի հատված, Հեյդար Ալիևի հետ զրույցների մասին, որն այն ժամանակ մտահոգված էր իշխանությունը որդուն փոխանցելու խնդրով։ Տիկին Դավոյանի պատկերացմամբ՝ քրեական հանցանքն այստեղ այն է, որ եթե Նիկոլը Դուշանբեի վերելակում Իլհամի հետ խոսել է ընդամենը մի քանի րոպե, և դրա համար մեղադրում են նրան, ապա Քոչարյանը Ալիևի հետ մտերմիկ զրույցներ է վարել շատ ավելի երկար։
Այսինքն իշխող խմբակցության տիկինը չի հասկանում, որ հարցն ամենևին էլ զրույցների տևողությունը չէ և ոչ էլ նույնիսկ դրանց պաշտոնական բովանդակությունը։ Գլխավորը այդ զրույցների հետևանքներն են։ Նիկոլի և Իլհամ Ալիևի մտերմիկ զրույցները հանգեցրին մեկուկես ամիս տևած պատերազմի, Արցախի տարածքի 75%-ի, այդ թվում Շուշիի և Հադրութի հանձնման, ավելի քան 4 հազար հայ զինծառայողների և քաղաքացիական անձանց մահվան, Սյունիքում ադրբեջանցի զինծառայողների ներկայության, Հայաստան-Իրան միջպետական մայրուղու փակման, ադրբեջանական բանտերում տասնյակ (եթե ոչ հարյուրավոր) հայ գերիների խոշտանգման:
Ռոբերտ Քոչարյանի եվ Հեյդար Ալիեվի «մտերմիկ» զրույցները Հայաստանի համար ապահովեցին անկախության շրջանի ամենախաղաղ տասնամյակը։ Հնարավորություն տվեցին զարգացնել տնտեսությունը, կառուցել պետական ինստիտուտներ, դրական շարժերի հասնել Արցախի բանակցային գործընթացում։ Իսկ 2007-ին թույլ տվեցին դրական սալդո ապահովել երկրից հեռացած և հայրենիք վերադարձած քաղաքացիների միջև. բացառիկ դեպք անկախ Հայաստանի պատմության մեջ։ Այս ամենը փաստեր են, բայց հիմա Նիկոլի քարոզիչները հստակ առաջադրանք են ստացել. ամեն կերպ վարկաբեկել Քոչարյանի կառավարման շրջանը, առավելագույն «համոզչության» համար հնարավորինս շատ մեջբերումներ կատարելով նրա հուշագրություններից՝ դրանց իմաստի խեղաթյուրմամբ։
Բայց եթե Արփի Դավոյանի «փաստարկները» նախատեսված են Նիկոլի այն ընտրազանգվածի համար, որի մտավոր մակարդակի մարմնավորումն է հենց ինքը, ապա դրա մյուս մասի համար, որն իրեն համարում է անասելի զարգացած, հեքիաթներ է պատմում մեկ այլ կերպար՝ «Քաղաքացիական պայմանագրի» երբեմնի համահիմնադիր Արթուր Դանիելյանը։ Վերջինս նույնպես ուշադիր կարդում է երկրորդ նախագահի հուշերը, բայց պակաս պրիմիտիվ է, քան խորհրդարանի տիկինը։ Դանիելյանը «վերլուծում է» գրքի մեկ այլ դրվագ. թե ինչպես էր Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պահանջում դուրս բերել հայկական զինված ուժերը Քելբաջարից, իսկ այն ժամանակ ԼՂՀ պաշտպանության պետական կոմիտեն գլխավորող Ռոբերտ Քոչարյանը դեմ արտահայտվեց դրան։
Հայտնի պատմություն, որը բազմիցս հաստատել են այդ քննարկումների մասնակիցները։ Բայց Դանիելյանի «վերլուծության» արդյունքում դա մատուցվում է իբրև Արցախի ազատագրական շարժման իր զինակիցներին վարկաբեկելու փորձ Քոչարյանի կողմից…
Ի տարբերություն Արփիի, Արթուրը ոչ միայն ջանասիրաբար կատարում է Քոչարյանի գրքի ընթերցանության և դրա կոնսպեկտավորման տնային հանձնարարությունը։ Ի նպաստ Նիկոլի շահերի, որի հետ ժամանակին զբոսնում էր Մոսկվայում, նա պատրաստ է նաև ինքնուրույն աշխատանք կատարել։ Այսպես, Ֆեյսբուքում իր վերջին ընդարձակ օպուսներից մեկում Դանիելյանը միախառնել է չեչենական պատերազմը, հունաստանցի հայ գործարարին, Բաքու-Ջեյհան նավթամուղը և, իհարկե, Ռոբերտ Քոչարյանին։ Բա ո՞նց կլինի առանց նրա…
Ավագ դպրոցական տարիքի երեխաների համար նախատեսված այդ հետաքրքրաշարժ «վինեգրետի» արդյունքում սույն անձնավորությունը, որը ժամանակին ներկայանում էր իբրև այն աստիճան ադեկվատ, որ նույնիսկ իր կազմակերպությունն էր այդպես անվանել (հիշեցնենք, ի դեպ, որ Նիկոլն էլ ոգևորում էր ինքն իրեն՝ «Դուխով» կեպի կրելով), մեղադրում է Քոչարյանին այն բանում, որ նախագահ եղած ժամանակ նա «Գրադ»-ով չի հարվածել Բաքու-Ջեյհան նավթամուղին։
Այդքանով Արթուր Դանիելյանը չգիտես ինչու եզրափակեց։ Մեղադրել Քոչարյանին այն բանում, որ ժամանակին չի վերցրել Ստամբուլը, «ադեկվատությունը» չբավականացրեց։
Որպես ամփոփում. Նիկոլի քարոզիչների թեկուզ անշնորհք, բայց ակտիվ աշխատանքը թուրք-ադրբեջանական տանդեմին Հայաստանի իշխանությունների կողմից նախապատրաստվող նոր զիջումների ստույգ նշանն է։
