Լարիսա ԱԼԱՎԵՐԴՅԱՆ․ ՈՐՏԵՂՈՎ ԷԼ ՈՐ ԱՆՑՆԻ «ՍՅՈՒՆԻՔԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀԸ», ԴԱ ՀԱՐՎԱԾ ԿԼԻՆԻ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆԸ
Հայաստանի առաջին օմբուդսմեն, իրավապաշտպան և նախկին պատգամավոր Լարիսա Ալավերդյանը News.am-ի հետ հարցազրույցում արտահայտել է իր կարծիքը «Սյունիքի ճանապարհի» հնարավոր բացման հետևանքների վերաբերյալ։
- Նախորդ օրը փոխարտգործնախարար Մնացական Սաֆարյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին տված հարցազրույցում մեկնաբանել էր իրավիճակը, չնայած նրա մեկնաբանություններն ավելի շատ հարցեր էին առաջացնում, քան պարզաբանում մտցնում։ Ինչպե՞ս եք ընկալում այդ հարցազրույցը։
- Նախ, կցանկանայի նշել հարցազրույցի ընդհանուր տպավորությունը։ «Ազատությունն» իզուր դիմեց փոխնախարարին, վերջիվերջո, դա բարձր պաշտոն է։ Նրանք կարող էին դիմել ցանկացած համալսարանի միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի երրորդ կուրսի ուսանողի։ Փաստորեն, բոլոր բավականաչափ թիրախային հարցերը պատասխաններ ստացան Միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետի երրորդ կուրսի ուսանողի մակարդակով։ Հարցազրույցը ցույց է տալիս ամեն ինչ հայ ժողովրդից թաքցնելու շարունակական ջանքերը։ Դա հայ ժողովրդից ակնհայտ քողարկում է թե՛ արդեն ավարտված բանակցությունների, փոխնախարարի պնդմամբ, թե՛ ընթացիկ բանակցությունների վերաբերյալ։ Ես դատապարտում եմ և կարծում եմ, որ նման հարցազրույցը վկայում է ինչպես Հայաստանի ներկա իշխանությունների անձեռահասության, այնպես էլ Ադրբեջանի հանցավոր դավադրությանը միանալու մասին, որպեսզի հայ ժողովրդից թաքցնեն անցյալի և ապագայի բանակցությունների բոլոր մանրամասները։
Ե՛վ այս բանակցությունները, և՛ ստորագրվելիք փաստաթղթերը լիովին հակասում են հայ ժողովրդի շահերին։ Ճիզվիտական այն արտահայտությունը, թե «մենք կքննարկենք և կհանգենք արդյունքների, որոնք կհամապատասխանեն Հայաստանի շահերին», բացարձակապես կեղծ է։
Հարցազրույցում Սաֆարյանը հստակ նշում է, որ չի կարելի խոսել վերահսկողության մասին, քանի որ դա, իբր, սխալ է։ Երկրորդ բանը, որի վրա ես ուզում եմ ուշադրություն հրավիրել, այն է, որ գործընթացը վստահվում է միջազգային առևտրային կազմակերպության։ Շատ հարցեր են առաջանում՝ ո՞վ է ղեկավարը։ Ո՞վ է վճարում։ Ո՞րն է այս կազմակերպության գաղափարախոսությունն ու ռազմավարությունը։ Հրապարակված պատասխանը նախատեսված է անուղեղ հանրության համար, քանի որ «միջազգային կազմակերպություն» արտահայտությունը կարող էր ավելի կամ պակաս խրախուսական հնչել 1990-ականների սկզբին։ Հիմա մենք գիտենք, որ կան տարբեր տեսակի միջազգային կազմակերպություններ։ Դա նշանակում է, որ ներկայում իշխանության գլուխ եկածները Հայաստան պետության անվտանգության բաղադրիչներից մեկն ամբողջությամբ վստահում են անհայտ նպատակներ ունեցող լիովին անհասկանալի միջազգային կազմակերպությանը։
- Եկեք ճշտենք՝ խոսքը առհասարակ, միջազգայի՞ն, թե՞ օտարերկրյա կազմակերպության մասին է։
- «Օտարերկրյա» է համարվում Թուրքիան, Ադրբեջանը, ցանկացած երկիր, որը կընտրվի բացառապես Ադրբեջանի թելադրանքով։ Պետք չէ հույս դնել Մնացական Սաֆարյանի և նրա ներկայացրած գերատեսչության «հերոսական փորձերի» կամ Հայաստանի շահերը պաշտպանելու ջանքերի վրա։ Այն ամենը, ինչ մենք տեսնում ենք մինչ օրս, տեղի է ունենում Թուրքիայի կցորդն Ադրբեջանի թելադրանքով։ Մենք երբեք չպետք է մոռանանք, որ նույնիսկ Թուրքիայի հետ մրցակցելու Ալիևի պատանեկան փորձերը միայն ընդգծում են, որ Ադրբեջանը եղել և մնում է Թուրքիայի հղացումն է և նրա կցորդը։ Հետևաբար, սպասումները պետք է լինեն սթափ, և մենք պետք է հասկանանք, որ անկախ նրանից, թե ինչ երթուղով էլ որ ընթանա այդ «հաղորդակցությունը», այն միևնույն է հարված է հասցնելու Հայաստան պետության անվտանգությանը։
- Կարծում եք՝ խոսքն, ըստ էության, տարածաշրջանում հաղորդակցությունների բացման մասին չէ, այլ բացարձակ մեկ ճանապարհի, այն էլ՝ Հայաստանի կողմից չվերահսկվող ճանապարհի մասի՞ն է։
- Ադրբեջանական մամուլում հրապարակումներ եղան դեպի հայկական սահման տանող ճանապարհի մասին, գրեցին, որ գրեթե ամեն ինչ արդեն կառուցված է։ Եթե Հայաստանն ունենար արտաքին հետախուզության որևէ նշույլ, մենք կիմանայինք, թե սահմանի որ հատվածին է մոտենում ադրբեջանական հաղորդակցությունը և ինչին են նրանք հավակնում։ Ավելին, կային հաղորդագրություններ Նախիջևանի կողմից ինժեներական աշխատանքների մասին։ Այսինքն՝ Ադրբեջանը գիտի, թե ճանապարհը որ հատվածով և որ երթուղով է անցնելու։ Հայաստանը տեղյակ չէ, եթե հետևենք անօգնական փոխնախարարի տրամաբանությանը։ Ստացվում է՝ եթե ճանապարհ է կառուցվում, իսկ այն գաղտնի կառուցել հնարավոր չի լինի, ադրբեջանական ժողովուրդը գիտի, իշխանությունները գիտեն, և գաղտնիքը միայն հայ ժողովրդի և «աշխարհի ամենահմուտ բրիտանական հետախուզությունից» դասեր սերտած «հմուտ հայկական հետախուզության» համար է։ Իրականում, ցանկացած մեկը, ով չի ալարում, գիտի՝ որտեղ է դա տեղի ունենալու, բացի մեզանից։
Սա, ինչպես 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի եռակողմ հայտարարությունը, 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ի հայտարարությունը, մեզ հայտնի և գուցե դեռևս անհայտ պետությունների և գլոբալիստական կենտրոնների՝ հայ ժողովրդի, Հայաստանի ինքնիշխանության, դեմ ուղղված, նրա անվտանգության փաստացի ոչնչացնող հանցավոր դավադրություն է, որը նպատակ ունի մեզ վերածելու ՄԱԿ-ի անդամ այն պետություններից մեկի, որոնցից շատերն այս կամ այն տերության կամակատարներն են։
- Եվրոպայի և Ասիայի միջև նոր երթուղին հարված է Ռուսաստանի շահերին…
- Դա հարված է եվրոպական շահերին։ Ճանապարհը գործում է դարեր շարունակ։ Ամենատարբեր իշխանությունների օրոք, լինի դա եվրոպական երկրներում, Ռուսաստանում, թե Չինաստանում։ Այսինքն՝ առաջինը փողերի լվացումն է։ Որովհետև դժվար է պատկերացնել գոյություն ունեցող ճանապարհից հրաժարվելը՝ հօգուտ ինչ-որ անհայտ տնտեսական շահերի։ Ամենակարճ ճանապարհն անցնում է Ռուսաստանով։ Ռուսաստանի շրջանցումը վնասում է բոլոր եվրոպական երկրներին, քանի որ նրանց բյուջեն կապված է գոյություն ունեցող ճանապարհի հետ։ Եվ, ինչպես ասացի, տեղի է ունենում փողերի լվացում։ Ճիշտ այնպես, ինչպես որոշ եվրոպական պետություններ այժմ պատրաստվում են հակազդելու Ռուսաստանից եկող «հարձակումը»։ Ամենաանբարեխիղճ ձևերով ձեռք բերված և ազնիվ հարկատուներից խլված փողերի լվացում։
Իրականում, ես «ճանապարհի» մասին խոսակցություններ լսում եմ առնվազն 2010 թվականից։ Ես Ազգային ժողովի անդամ էի և մի քանի գործընկերների հետ միասին մասնակցել ենք Լեհաստանում անցկացվող միջազգային տնտեսական ֆորումների։ Բաժիններից մեկում քննարկվում էին տրանսպորտային և տնտեսական խնդիրները և դրանց լուծումները։ Ուրեմն, այնտեղ հստակ նշված էր, որ Հայաստանը «պետք է դառնա միջանցք»։ Ես վեր կացա ու ասացի. «Ինչո՞ւ եք իմ տունը վերածում միջանցիկ հետնաբակի։ Դուք նույնիսկ չեք խոսում որևէ հաղորդակցությունների մասին։ Դուք ասում եք՝ «Հայաստանը պետք է միջանցք դառնա»։
Ավելին, ուզում եմ հիշեցնել, որ 90-ականների սկզբին, երբ մենք անկախություն ձեռք բերեցինք, ՀՀՇ-ն ակտիվորեն քննարկում էր, թե ինչպես պետք է Հայաստանը դառնա Հյուսիս-Հարավ, Արևմուտք-Արևելք խաչմերուկը, և դա այդ ժամանակ քննարկվում էր որպես գազատարի ճանապարհ։ Կային բազմաթիվ հրապարակումներ, մեկը նույնիսկ կոչվում էր «Բանը բուրդ է»։ Հետո այդ ամենը խոսակցությունների շրջանակից դուրս չեկավ։
Արևմուտքը վաղուց է նման նախագծեր մշակում։ Կարծում եմ՝ Խորհրդային Միության փլուզման բոլոր նախագծերը ներառում էին այդ տարրը։ Հարավային Կովկասի ամենաթույլ օղակը Հայաստանն է։ Եվ Հայաստանը բոլորովին յուրահատուկ վայր է, նաև աշխարհագրական առումով։ Եթե հետևենք աշխարհաքաղաքականության այրերի, նաև բրիտանացի գիտնականների տրամաբանությանը, դա աշխարհագրության օգտագործումն է քաղաքական նպատակներով։ Վստահ եմ, որ այդ ժամանակվանից ի վեր Հայաստանը դիտվել է որպես թույլ օղակ և տարածություն, տարածք, որի միջոցով պետք է իրականացվեն գերտերությունների շահերը։
Սակայն իշխանությունները պնդում են, որ խոսքը «միջանցքի» և «վերահսկողության» լիազորությունների պատվիրակման մասին չէ։
Կարևոր չէ, թե ինչպես են այն անվանում, նույնիսկ եթե ասում են, որ դա «միջանցք» է, կամ «միջանցք չէ», պատմությունը ցույց է տալիս, որ Թուրքիայի և Ադրբեջանի համար, որոնք Հայաստանի նկատմամբ ամենազազրելի մտադրություններն ունեն, խոսքերը տարբերվում են գործերից։ Այստեղ քննարկելու բան անգամ չկա։ Տեղի է ունենում հայկական տարածքի յուրացում ոչ հայկական շահերի համար։ Այն, ինչ իրականացվել, իրականացվում և ծրագրվում է, լիովին համապատասխանում է Թուրքիայի արտգործնախարարներից մեկի արտահայտած նպատակներին՝ շարունակելով խաբել հայերին և մյուս եվրոպացիներին խաղաղության մասին խոսքերով, մենք պետք է հասնենք մեր նպատակին, այն է՝ հայ ժողովրդի ոչնչացմանը ոչ միայն որպես պետության, այլև ֆիզիկական ոչնչացմանը։ Մանրամասն ծրագրում նշված է, որ անհրաժեշտ է Հայաստանի տարածքը բնակեցնել ադրբեջանցիներով, այնուհետև, անվտանգությունն ապահովելու պատրվակով, ներթափանցել և գրավել Հայաստանի ամբողջ տարածքը։ Իսկ այն տարիների թուրքերի և ժամանակակից թուրքերի միջև ոչ մի տարբերություն չկա, բացառությամբ, թերևս, գործընթացների արագացման և հռետորաբանության կոշտացման մեջ։ Եթե հայ հասարակության մեջ դեռ կան մարդիկ, ովքեր չեն հասկանում այս ուղերձների պարզունակ մակարդակով փոխանցումը, էլ ինչի՞ է արժանի ամբողջ մարդկության աչքի առաջ դեգրադացվող այս ազգը։
- Հարց դասական ոլորտից՝ ուրեմն ի՞նչ պետք է անել։
- Իմ տեսությունը հիմնված է հետևյալ փաստերի վրա՝ բոլոր պատճառները, թե ինչու մենք հայտնվեցինք նման խղճալի, եթե ոչ ողբերգական իրավիճակում, հենց մեր մեջ են։ Դա հենց այն պայմանն է, որը թույլ կտա ապահովել մեր ելքը ստեղծված իրավիճակից։ Եթե պատճառները մեր մեջ են, ուրեմն դրանց լուծման բանալին ևս մեր մեջ է։ Դրա համար բավարար կլիներ, որ մտավոր զարգացած խմբերն ու անհատները վերջապես հավաքվեին մեկ նպատակի շուրջ՝ շատ ողջամիտ կերպով նշելով այն պատճառները, թե ինչու մենք համաձայն չենք այն քաղաքականության հետ, որը ՀՀ կառավարությունը վարում է ագրեսիվ պետությունների և գլոբալիստական կենտրոնների հետ հանցավոր համագործակցության մեջ, և հայտարարել, որ այս կառավարությունը, որը խաբեությամբ զավթել է իշխանությունը, չի արտացոլում կամ արտահայտում հայ ժողովրդի կարծիքը։ Հետևաբար, մենք տեղեկացնում ենք բոլոր երկրներին և միջազգային, միջկառավարական կազմակերպություններին, որ Հայաստանը և նրա ժողովուրդը չեն համաձայնում դառնալ հզորների շահերի իրականացման տարածք։ Դա իսկապես կարելի է անել, և ես դրա մասին խոսում եմ 2020 թվականից ի վեր։ Դա կլինի պատմական փաստաթուղթ, անհամաձայնության արտահայտություն այն կառավարության քաղաքականության հետ, որը միայն ինքն իրեն է պետություն համարում։ Միաժամանակ, այն կարող է դրական դեր խաղալ իրական խաղաղության հասնելու գործում՝ թե՛ տարածաշրջանում, թե՛ աշխարհում։ Եվ այն, ինչ այսօր արվում է, քաոսի կազմակերպման շարունակությունն է, որը դուրս է գալիս վերահսկողությունից։ Այս ճանապարհը ոչ միայն ոչ մի տեղ չի տանում, այլև մի քանի հազարամյակների քաղաքակրթության կործանման ճանապարհ է։