2021-09-02 18:26
Марина МКРТЧЯН
ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԿԱ՛
Նիկոլից առաջ Արցախի կարգավիճակը բանակցությունների անկյունաքարն էր
Անկախության 30-րդ տարեդարձին նվիրված միջոցառումներին մասնակցելու համար Ստեփանակերտ չեն մեկնի նախագահ Արմեն Սարգսյանը, խորհրդարանի խոսնակ Ալեն Սիմոնյանը, վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը։ Առաջին անգամ Հայաստանի ղեկավարությունը ներկա չի լինելու Արցախի Հանրապետությունում կայանալիք հոբելյանական միջոցառումներին։
ՓԱՇԻՆՅԱՆԸ ՄԵԿՆԵԼ Է ՀԱՆԳՍՏԻ, ՇՆՈՐՀԱՎՈՐԱՆՔ ՈՒՂԱՐԿԵԼ: ԿԱՄՔԸ ՁԵՐՆ Է, ՊԱՐՈՆԱՅՔ, ԲԱՅՑ ՍԱ ԱՐԴԵՆ ՀԱՏԱԿՆ Է։ Ալիևն ու Էրդողանը կատարյալ հրճվանք են ապրում, այլ մեկնաբանությունները, նկատի առնելով դրանց ակնհայտությունը, թողնում եմ ընթերցողներին։
30 տարի առաջ՝ 1991թ.սեպտեմբերի 2-ին Ստեփանակերտում տեղի ունեցավ Լեռնային Ղարաբաղի մարզային և Շահումյանի շրջանային խորհուրդների համատեղ նիստը: Այն ընդունեց որոշում, որի առաջին կետի համաձայն՝ հռչակվեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, որի կազմում ընդգրկվեցին ԼՂԻՄ և Շահումյանի շրջանի տարածքները։ Նույն թվականի սեպտեմբերի 25-ին Ստեփանակերտն առաջին անգամ գնդակոծվեց Շուշիից «Ալազան» հրթիռահրետանային կայանքից, որից հետո հրթիռակոծություններն իրականացվում էին պարբերաբար և ամեն կողմից: Ստեփանակերտը շրջափակման մեջ էր, իսկ աշխարհը լռում էր։
1992թ.հունվարի 21-ի լույս 22-ի գիշերը ոչնչացվեց ադրբեջանական ՕՄՕՆ-ի հենակետային բազան Ստեփանակերտում, փետրվարի 10-ին ոչնչացվեցին կրակակետերը Ստեփանակերտի մերձակա գյուղերում: 1992թ. փետրվարի 26-ին ազատագրվեց Ստեփանակերտի օդանավակայանը, 1992թ. մարտի 26-ին ստեղծվեց ԼՂՀ նախարարների խորհրդին առընթեր Պաշտպանության կոմիտեն: Հետո Շուշիի ազատագրման գործողությունն էր, մարտերը Ասկերանի, Մարտունու, Հադրութի ուղղություններով։ 1993թ. ապրիլին ազատագրվեց Օմարի լեռնանցքը, 1994-ին՝ Մատաղիսն ու Թալիշը, ապա հաջորդեց Մարտակերտի շրջանի գյուղերի ազատագրումը: Եղան կորուստներ և հաղթանակներ, որից հետո վրա հասավ 1994թ.մայիսի 16-ը, երբ Մոսկվայում հանդիպեցին Հայաստանի պաշտպանության նախարարը, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Պաշտպանության բանակի հրամանատարն ու Ադրբեջանի պաշտպանության նախարարը։ Այդ օրվանից և մինչ բանակցություններն «իր կետից» սկսելու Նիկոլի որոշումը Արցախի կարգավիճակը եղել է բանակցությունների անկյունաքարը։
Չարչին վարկաբեկում է Սպարապետի անունը:
ԼՂՀ հռչակման 30-րդ տարեդարձը նշում ենք Արցախի Հանրապետության տարածքի 75%-ի կորստի պայմաններում: Պայմանավորված պատերազմի պայմաններով տարածքներ հանձնած իշխանությունը փորձում է համոզել ժողովրդին, թե արյունով ներծծված հողը հանձնել է ոչ թե ինքը, այլ իր նախորդները։
Սարսափելի է ոչ միայն պարտադրված պատերազմում կրած պարտությունը. սարսափելի է այն, որ զանգվածային գիտակցության մեջ համառորեն մխում են այն թեզը, թե Արցախը հանձնել են նրանք, ովքեր ազատագրել են այն և կանգնած են մեր բոլոր հաղթանակների բազմապատկման ակունքներում: Այդպես նպատակաուղղված փլուզում են ժողովրդի միասնականությունն ու կամքը, քայքայում Հայաստան-Արցախ-Սփյուռք եռամիասնությունը։ Պետական մակարդակով տարվող այս քարոզչությունը նպատակ է հետապնդում վերածել ժողովրդին նախրի։ Այդպիսի՛ ժամանակներ են։
Դավաճանի հրամանով բանտում ցուցադրաբար սպանում էին լեգենդար 5-րդ բրիգադի հրամանատար գեներալ Մանվել Գրիգորյանին։ Նա մահացավ վերակենդանացման բաժանմունքում, ուր նրան տեղափոխեցին պատերազմի օրերին, երբ փորձեց հասնել Արցախ։ 8-րդ դասարանի կրթությամբ ու գրպանում պատգամավորական մանդատ ունեցող ոչնչությունը անարգում է Հաղթանակի գեներալ Սեյրան Օհանյանին, իսկ գրպանները լիքը լցրած չարչին խորհրդարանի ամբիոնից վարկաբեկում է Սպարապետ Վազգեն Սարգսյանի անունը. այսպիսի՛ ժամանակներ են։
Զավթելով իշխանությունը, թուրք-սորոսական հինգերորդ շարասյունը անմիջապես սկսեց հալածանքներն ընդդեմ ազատամարտի հերոս նախագահների՝ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի, Հաղթանակի գեներալների՝ Գրիգորի Խաչատուրովի, Սեյրան Օհանյանի, Մովսես Հակոբյանի, Վիտալի Բալասանյանի, լուսահոգի Մանվել Գրիգորյանի։ Ժողովրդին երկար ժամանակ հիմարացնել չի ստացվի։ Ինչպես որ անցավ գունավոր հեղափոխության հայկական ծաղրապատկերի առաջացրած էյֆորիան, այնպես էլ կանցնի այն մարդկանց գիտակցության մթագնումը, ովքեր այսօր կրկնում են իշխանական քարոզչամեքենայի հետևից, թե իբր՝ հողերը հանձնել են Նիկոլից առաջ։ Այդպես մտածելը հարմար է, որպեսզի ոչինչ չանեն, որպեսզի նայեն ու չտեսնեն, թե ինչպես է դավաճանը քար առ քար քանդում հայկական երկու հանրապետությունները…
Կգա մի օր, երբ «զանգվածային մարդը» կդադարի շփոթել փոխզիջումների մասին հայտարարությունները ազատագրված տարածքները հանձնելու մտադրության հետ։ Մի օր նա կհասկանա, որ բոլոր բանակցություններում գլխավորը կարգավիճակի հարցն էր, որ եթե երկրորդ և երրորդ նախագահները ծրագրած լինեին ինչ-որ բան հանձնել, ապա նրանք միլիոններ չէին ներդնի Արցախի Հանրապետության տնտեսության մեջ, չէին կառուցի անվտանգության բազմաշերտ գոտի։ Վաղուց հայտնի է Սերժ Սարգսյանի պատասխանը Արցախը միլիարդավոր դոլարների դիմաց Ալիևին զիջելու Լուկաշենկոյի առաջարկին։ Սարգսյանը պատասխանել էր, որ պատրաստ է ավելացնել առաջարկված գումարը, որպեսզի Ալիևը հրաժարվի Արցախից։
Միայն հիմարացված զանգվածային գիտակցության մեջ կարելի էր մխել այն միտքը, թե երկրորդ և երրորդ նախագահներն իբր մտադրվել էին հանձնել Արցախը։ Եվ դա՝ Արցախի ժողովրդի ինքնորոշման սկզբունքի իրացման անհրաժեշտության մասին Մինսկի խմբի անդամ երկրների նախագահների ամբողջ 5 հայտարարությունների առկայության պարագայում: Փաշինյանի իշխանության գալուց հետո այդ սկզբունքը դադարեց գերիշխող դեր խաղալ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարություններում։ Հայ առաջնորդներից ո՞վ էր պատրաստվում հանձնել տարածքները, երբ Ալիևը խոստովանում էր, որ հայկական կողմի ճնշման տակ միջազգային հանրությունը փակ դռների հետևում ստիպում է իրեն ճանաչել Արցախի Հանրապետությունը։
Մեծ դավաճանության հետքերով
Հայաստանում և Արցախի շփման գծի ողջ երկայնքով սահմանային դիրքերի ամրապնդումը 1994 թվականից ի վեր կանգ չի առել ոչ մի րոպե: 2018-ի գարնանը իշխանությունը զավթեցին Սորոսի գործակալները, որոնց ծառայությունները վարձատրվում էին Թուրքիայի գրպանից։ Այն մասին, թե ինչպես է Սորոսը թուրքական փողերով գործակալական ցանց ծավալել Հայաստանի տարածքում, հաղորդվել է բազմիցս։ Հիշեցնեմ, որ Արցախի վերջին նախագահական ընտրություններից ոչ շատ առաջ գործակալական այդ ցանցը տեղակայված էր նաև Ստեփանակերտում։
Արցախի Հանրապետության տարածքի 75%-ը հանձնելուց հետո կապիտուլյանտը ծաղրալից հայտարարեց. «Գուցե Աստված երե՞ս է թեքել մեզանից»։ Այս արտահայտությունն ամենահստակ ցուցիչն է, որ վարչապետի աթոռին նստած մարդը գերազանց գիտակցում է, թե ում կամքն է կատարում 2018-ի սեպտեմբերի 28-ին Դուշանբեի վերելակում հանդիպման պահից ի վեր: Այդ հանդիպումից հետո Նախիջևանի շրջակայքում ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ անցավ 11 հազար հեկտար տարածք: Այն ժամանակ ազգային ուժերն ամեն կերպ ահազանգում էին, բայց նրանց ձայնը խլացնում էր էյֆորիան։ Այսօր էյֆորիային փոխարինելու է եկել վախի արմատավորումը 44-օրյա պատերազմի սցենարի կրկնության վտանգի առջև, բայց արդեն Հայաստանի տարածքում։
Փաշինյանի իշխանության գալուց անմիջապես հետո ազգային օրակարգ ունեցող ուժերը նախազգուշացնում էին, որ Արցախի հանձնմանը կհաջորդի Սյունիքի կորուստը։ Այսօր իշխանությունն իրականացնում է Հայաստանը թուրքական վիլայեթի վերածելու և Արցախի կարգավիճակի հարցից հրաժարման մեծ դավաճանության երկրորդ, եզրափակիչ փուլը։ Եթե Արցախն ամբողջությամբ անցնի Ադրբեջանի վերահսկողության տակ, ապա դա անիմաստ կդարձնի ռուս խաղաղապահների ներկայությունը հակամարտության գոտում։ Թուրքիան և Ադրբեջանը կատարում են հավաքական Արևմուտքի կամքը՝ դուրս մղելու Ռուսաստանին Հարավային Կովկասից։
Դրա դիմաց Արևմուտքն աչք է փակում Արցախի Հանրապետության և Հայաստանի բռնազավթման վրա։ Քաղաքակիրթ հանրությունը «չնկատեց» ծննդատան ռմբակոծումը 44-օրյա պատերազմի ընթացքում, ֆոսֆորային ռումբերի կիրառումը, սիրիական Իդլիբից վարձկանների հավաքագրումն ու փոխադրումը Թուրքիայի կողմից: Այսօր նա չի նկատում համայնքների գնդակոծումը բռնազավթված մարզերի տարածքներում, քրիստոնեական հուշարձանների պղծումը… Հավաքական Արևմուտքը համառորեն չի նկատում Բաքվի և Անկարայի ջանքերը՝ Արցախի Հանրապետության տարածքի 75%-ը համաշխարհային ահաբեկչության հենակայան դարձնելու ուղղությամբ։
Հայկական բանակը չի պարտվել թուրք-ադրբեջանական տանդեմի սանձազերծած պատերազմում։ Արցախի Հանրապետության տարածքի 75%-ը ադրբեջանցիների վերահսկողության տակ է հայտնվել գերագույն գլխավոր հրամանատարի ու իր շքախմբի կողմից ազգային շահերի դավաճանության արդյունքում։ 44-օրյա պատերազմի հանգամանքները քննող ցանկացած անաչառ հանձնաժողով դա կապացուցի, բայց 44-օրյա պատերազմը պատմության վերջը չէ…
Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման 30-րդ տարեդարձը նշում ենք Արցախի և Հայաստանի բռնազավթման պայմաններում, բայց հավատով, որ անպայման վերադարձնելու ենք Հայրենիքը 1994 թվականի սահմաններով։
ПОСЛЕДНИЕ ОТ АВТОРА
-
2025-04-30 10:45В ночь с 30 апреля на 1 мая 2018 г. Пашинян выступил на FB с сообщением о ночном совещании у Сержа Саргсяна, который, напомню, подал в отставку 23 апреля. Главарь уличных беспорядков сообщил своим сторонникам, что республиканцы приняли решение провалить голосование по его кандидатуре. Он призвал соратников собраться утром на площади Республики. Сегодня многие забыли о деталях тех дней, а потому сошлюсь на слова экс-амайнкапета общины "Центр" лидера некогда возрожденной партии АОД Арарата Зурабяна: "Если бы Гагик Царукян не встал рядом с движением, то Серж Саргсян не подал бы в отставку, и не стоит говорить о предательстве!".
-
2025-04-30 09:1617 апреля с трибуны парламента Пашинян провозгласил "начало социально-психологической революции". В переводе с языка популистских лозунгов на язык простых смертных заявление ознаменовало старт подготовки к общегосударственным выборам. Апрельские тезисы "социально-психологической революции" подразумевают отказ от внешнеполитического приоритета в виде международного признания и осуждения Геноцида армян в Западной Армении 1915 г., отказ от Карабахского движения и от ссылки в преамбуле новой Конституции на Декларацию о независимости Армении. Речь идет об отказе от исторической памяти в пользу "реальной Армении" без Арцаха в условиях оккупации 240 кв. км территории 3-х марзов. Население в лице "3 млн премьер-министров" вот уже 7 лет является свидетелем политических репрессий, которые стали нормой жизни в "бастионе демократии".
-
2025-04-29 09:46В 2024 г. глава оборонной комиссии парламента Андраник Кочарян как минимум дважды в эфире Общественного телеканала рассказал на всю страну о работах по оснащению и укреплению переднего края и пограничных инфраструктур РА "по последнему слову инженерной науки". В 2025 г. стало очевидным, что работы по укреплению переднего края ведутся с противоположной стороны границы, их проводит азербайджанская армия, оснащая боевые позиции, прокладывая коммуникации для поставки вооружений и боеприпасов. С 22 марта не прекращаются обстрелы приграничных районов на фоне заявлений о том, что Севан должен стать приграничной территорией, Сюник, Тавуш и Вайоц дзор должны принадлежать азербайджанцам, а Ереван и вовсе "древний азербайджанский город".
-
2025-04-26 10:1526 декабря 2024 г. отец столичного градоначальника Тиграна Авиняна, отвечая на вопрос журналиста, позволил себе неуважительный выпад в адрес владельцев автомобилей марки "Опель", дескать, пусть эти "амбалы не паркуют свои деревенские "Опели" в центре Еревана".
ПОСЛЕДНЕЕ ПО ТЕМЕ
-
2021-09-21 18:0730 տարի առաջ Հայաստանի ժողովուրդը հանրաքվեում քվեարկեց հանրապետության անկախության օգտին։ Սակայն իրավաբանորեն Հայաստանն անկախացավ միայն այն բանից հետո, երբ 1991-ի տարեվերջին Ելցինը, Կրավչուկը և Շուշկևիչը ստորագրեցին պայմանագիր, որը դադարեցրեց Խորհրդային Միություն անվանումով պետության գոյությունը։ Բայց, ինչն առավել կարևոր է. հասկանում ենք, որ մեր անկախ պետության կառուցումը փաստացի սկսվել է 1988-ին՝ Հայաստանի և Արցախի վերամիավորման շարժումով։
-
2021-09-21 10:38Նիկոլաթուրքերը հրավիրում են նշելու հանրապետության անկախության 30-րդ տարեդարձը Սեպտեմբերի 17-ին Գորիս-Կապան ավտոճանապարհի ոստիկանական կետում ադրբեջանցիները կանգնեցրել են Արցախի Հանրապետության ֆուտբոլի մանկապատանեկան հավաքականի ավտոբուսը: Տեսախցիկն արձանագրել է, թե ինչպես է ադրբեջանցի զինվորը ավտոբուսի կողային հատվածից դանակով քերում հայկական երկրորդ հանրապետության դրոշի պատկերը։
-
2021-09-01 17:49Սեպտեմբերի 1-ին Արցախի խորհրդարանի հատուկ նիստով, ինչպես միշտ, մեկնարկում են հանրապետության Անկախության օրվան նվիրված հանդիսավոր միջոցառումները: Ճիշտ է, այս անգամ միջոցառումներին ներկա չի լինի Հայաստանի վախեցած բարձրագույն ղեկավարությունը. խորհրդարանական բոլոր երեք խմբակցությունների ներկայացուցիչների կազմով Երևանի պատվիրակությանը կգլխավորի Ազգային ժողովի փոխխոսնակներից մեկը։
-
2020-09-22 08:451991թ. սեպտեմբերի 21-ին Հայաստանում տեղի ունեցավ հանրաքվե, մասնակիցների 94,39 տոկոսը կողմ քվեարկեց ԽՍՀՄ կազմից դուրս գալուն: Անկախության հռչակագիրն ընդունվել էր 1990թ. օգոստոսի 23-ին։ Այս տարի նշել ենք հռչակագրի 30-րդ տարեդարձը, հաջորդ տարի նշելու ենք անկախության 30-րդ տարեդարձը։ 2,5 տարի առաջ Հայաստանում փոխվեց իշխանությունը, պետության այսօրվա առաջնորդները կախված չեն միայն սեփական ժողովրդից, ընդ որում իշխանության և ժողովրդի միջև ջրբաժանն աճում է օրըստօրե։