ՈՎ Է ՄԱԿԱԲՈՒԾՈՒՄ ԱՆՑՅԱԼԻ ՀԱՇՎԻՆ

Իշխանամետ ԶԼՄ-ները կառավարության թեթև ձեռքով ձևավորեցին և շարունակում են ձևավորել մինչև «թավշե հեղափոխությունը» Հայաստանի զարգացման բացարձակ բացասական պատկեր։ Աղմկոտ բացահայտումների և կոռուպցիոն սկանդալների շարանը կոչված է ստեղծելու այն տպավորությունը, թե մինչև իրենց գալը մեր երկրում իշխանության ղեկին կանգնած էին համատարած կոռուպցիոներներ, որոնց միակ հոգսը սեփական գրպանները լցնելն էր։ Իհարկե, դա բոլորովին էլ այդպես չէ, ինչի մասին պերճախոս վկայում է անցած տարի հրատարակված «Հայաստան. հիմնական զարգացումները 2007-2017 թվականներին» ծանրակշիռ վիճակագրական ժողովածուն։

Մտաբերենք. 2009 թվականին, երբ Նիկոլ Փաշինյանը դեռևս ճարտասանության վարժանքներ անգամ չէր անում խորհրդարանի պատերի ներսում, այլ թաքնվել էր ընդհատակում 2008 թվականի մարտի 1-ի իրադարձություններից հետո, իսկ այնուհետ հանձնվեց իշխանությունների ողորմածությանը, Հայաստան հասավ աննախադեպ համաշխարհային ֆինանսատնտեսական ճգնաժամը, որի հետևանքները հաջորդած բոլոր տարիներին դեռ երկար ցնցեցին հայկական տնտեսությունը։ Հենց այն շրջանում, երբ Փաշինյանն անհոգ վայելում էր պետական ապահովման հմայքները, կառավարությունը ճգնաժամը հաղթահարելու նպատակով մշակեց իրական մասնահատվածին աջակցելու գործիքների ոչ ստանդարտ հավաքածու, որի արդյունավետ մեխանիզմներից մեկը դարձավ ԱԱՀ-ի կիրառման հետաձգումը կաբինետի կողմից հավանության արժանացած ներդրումային ծրագրերի շրջանակներում ներկրվող ապրանքների նկատմամբ, և որը գործում է առ այսօր։ Այդ ժամանակահատվածում կառավարությունը հաստատեց այդպիսի 99 ներդրողական ծրագրեր, որոնց ԱԱՀ-ի հետաձգման գումարը գնահատվում է 52,3 մլրդ դրամ։ Նշված 99 ծրագրերի շրջանակներում նախատեսված է ներդնել 670 մլրդ դրամ և ստեղծել 8164 աշխատատեղեր։

Գործադրված ջանքերի շնորհիվ ժամանակի հետ հաջողվեց ոչ միայն վերականգնել տնտեսությունը, այլև ապահովել դրա բարձր աճը։ Հայկական տնտեսությունն իրական արտահայտությամբ հետճգնաժամային տարիներին աճում էր տարեկան միջինը 3,5%-ով, իսկ բնակչության մեկ շնչին բաժին ընկնող ՀՆԱ-ն (դոլարային արտահայտությամբ), համաձայն Համաշխարհային բանկի տվյալների բազայի, 2017 թվականին տվեց 82% աճ՝ 2006 թվականի համեմատությամբ, նշանակալիորեն առաջ անցնելով միջին համաշխարհային (38%) և տարածաշրջանային (13%) աճից։ Այդ ցուցանիշով մեր երկիրը տարածաշրջանի 44 երկրների մեջ դարձավ 4-րդը, զիջելով միայն Թուրքմենստանին, Վրաստանին և Ռումինիային։ 2006-2017թթ. ժամանակահատվածում Հայաստանի ՀՆԱ-ն (դոլարային արտահայտությամբ) ոչ ամբողջական 6,4 միլիարդից աճեց մինչև 11 միլիարդ 560 միլիոնի (181% աճ)։

Նիկոլ Փաշինյանին դուր չի գալիս հայկական տնտեսության ներկայիս կառուցվածքը և նա անդադրում կոչ է անում այն փոփոխել։ Ավելին, նրա հավաստիացումներով, տնտեսության կառուցվածքը… արդեն փոփոխվել է հաշված ամիսների ընթացքում, թեև դա պարզապես անհնար է, ելնելով դրա բարձր իներցիականությունից։ Սրա վերաբերյալ վարչապետի բերած օրինակները ծիծաղելի են և անապացուցելի, քանի որ նույնիսկ մի քանի ճյուղերի (տեքստիլ, հագուստի արտադրություն) առաջին հայացքից զգալի աճը տեղի է ունենում ելակետային ցածր բազայի վրա և չնչին տեղ է գրավում ավելացված արժեքի ստեղծման մեջ։

Իսկ հիմա՝ այն մասին, թե այդ առումով ինչ է արվել դիտարկվող ժամանակահատվածում և ինչ է արձանագրել նշված վիճակագրական ժողովածուն։ Ասպես, 2007-2017թթ. ժամանակահատվածում Հայաստանի տնտեսական կառուցվածքը և առանձին ոլորտների մասնակցությունը տնտեսական աճին իրոք նկատելիորեն փոփոխվել են։ Եթե 2000-2006թթ. այդ տեսանկյունից առանցքային դերը պատկանում էր շինարարությանը, ապա 2007-2017թթ.-ին աճել է ներդրումը արդյունաբերության տնտեսական աճի և առանձնապես ծառայությունների ոլորտում։ Բացի այդ, արձանագրվել է տնտեսության հստակ շարժ արտահանման ուղղությամբ. ներկայիս վարչապետի ևս մեկ սևեռուն գաղափար, որն առայժմ հանգեցրել է միայն նրան, որ ներկրումը, աճելով ավելի արագ տեմպերով, քան արտահանումը, լրջորեն մեծացրել է ճեղքը արտահանման ու ներկրման միջև՝ հօգուտ վերջինի, թեև անցած տարիներին հաջողվել էր այդ արտաքին առևտրական հաշվեկշռի բացասական սալդոն 3-4 անգամից իջեցնել մինչև 1,5-ի։ Անցած տարվա արդյունքներով՝ այդ ցուցանիշը դարձյալ վերադարձել է արտահանման և ներկրման միջև կրկնակի տարբերության։

2006-2017թթ. Հայաստանից ապրանքների և ծառայությունների արտահանումը աճել էր 2,6 անգամ, նպաստելով, ինչպես նշվեց վերը, ընթացիկ հաշվի բացասական սալդոյի նշանակալի կրճատմանը։ ՀՀ ՀՆԱ-ի պարագայում արտահանումը 2006 թվականին կազմել է 25,8%, իսկ 2017-ին՝ արդեն 37%։ Ապրանքների արտահանումը նշված ժամանակահատվածում 1 մլրդ դոլարից հասել է գրեթե 2,4 միլիարդի, իսկ ծառայություններինը՝ 594 մլն դոլարից մինչև 1,9 միլիարդի։

Եվ այսպես, 2007-2017թթ. զգալի փոփոխություններ տեղի ունեցան այնպիսի գերակա բնագավառներում, ինչպիսիք են վերամշակող արդյունաբերության առանձին ոլորտները, տեղեկատվական տեխնոլոգիաները և զբոսաշրջությունը։ Օրինակ, 2017 թվականին տուրիստական ներգնա այցելությունների թիվը 2006 թվականի համեմատ աճեց չորս անգամ, հասնելով մոտ 1,5 միլիոնի։ Հյուրանոցային համարների թիվն ավելացավ 4 անգամ, 2017-ին հասնելով 14 հազարի։ Իր հերթին, ՏՏ-ի ոլորտի արտադրությունը նույն ժամանակահատվածում ավելացավ 6 անգամ, արտահանումը՝ 4 անգամ, 2017 թվականին կազմելով մոտ 210 մլն դոլար։

ՀՀ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալներով, արդյունաբերության մասնակցությունը ավելացված արժեքի աճին 10%-ից (2007թ.) հասել է մինչև 30%-ի, ծառայություններինը՝ 39%-ից մինչև 74%-ի, գյուղատնտեսությանը՝ 13%-ից մինչև 22%-ի, իսկ այ, տնտեսության երբեմնի լոկոմոտիվի՝ շինարարութան մասնակցությունը 38%-ից իջել է մինչև մինուս 25%-ի։ Ընդ որում, 2017 թվականին մեկ զբաղվածի հաշվարկով ստեղծված ավելացված արժեքը գյուղատնտեսության, անտառտնտեսության ու ձկնորսության բնագավառներում անվանական արտահայտությամբ կազմել է 3,7 միլիոն դրամ, ինչը 2,5 անգամ գերազանցում է 2006 թվականի համանման ցուցանիշը։ Եվ վերջապես, եթե 2006 թվականին Հայաստանից արտահանվող կենդանական ու բուսական ծագման արտադրանքի ցուցանիշն ընդամենը 27 միլիոն դոլար էր, ապա 2017-ին՝ արդեն 107 միլիոն։

2017 թվականին, երբ Նիկոլ Փաշինյանի միակ բան ու գործն այն էր, որ խորհրդարանի պատերի ներսում հղկում էր իր ճոռոմախոսությունը, Հայաստանում նախորդ տարվա համեմատ գրանցվեց 7,6% իրական տնտեսական աճ, որին զգալիորեն նպաստեց արտահանման մասնահատվածի և վերամշակող արդյունաբերության նշանակալի ընդարձակումը։

Մենք կշարունակենք այս խոսակցությունը մոտակա թողարկումներում, առանձնակի ուշադրություն հատկացնելով այն կարևոր հանգամանքին, թե ինչպես են այս և այլ ցուցանիշներն անդրադարձել մարդկանց սոցիալական բարօրության, երկրում աղքատության հաղթահարման վրա։